نکاتی اجمالی پیرامون انتخاب شیوه آموزش
برای انتخاب روش مطلوب و موفق در آموزش قرآن کریم سزاوار است شیوهای انتخاب گردد که از عوامل مؤثر در بهبود روش به میزان لازم برخوردار باشد تا نتایج خوبی به دست آید.
برخی از مهمترین این عوامل عبارتند از:
1ـ علمی بودن و منطقی بودن روش تا سلیقهای بودن آن.
2ـ جذاب و دلپذیربودن.
3ـ ساده و روان بودن روش.
4ـ قابلیت تعمیم روش.
5ـ میزان کارآیی بالا و مطلوب.
6ـ متناسب بودن روش با سطح فراگیری.
7ـ سیر آموزش از معلوم به مجهول.
8ـ استفاده از ابزار و وسایل مناسب.
آیات جانفزا و نورانی قرآن کریم، ترنّم قطرههای بارانی است که جسمها را زنده و جانها را لطافت و صفا میبخشد.
9ـ استفاده از موقعیتهای مناسب و بجا.
10ـ در برگرفتن تمام اهداف آموزشی.
11ـ استفاده از هنر متناسب با درس به دور از بدآموزیها.
به هر میزان که روش تدریس و طرح درس قرآن، از عوامل فوق بیشتر برخوردار باشد به همان میزان موفقتر خواهد بود و نوآموزان را به فراگیری قرآن علاقمند میسازد.
شیوهای که در کلاسهای مهد قرآن استفاده میشود مبتنی بر اصول و ویژگیهایی است که باعث پیشرفت و موفقیت روزافزون آن گشته است و از اصول مهم «زبانآموزی» نیز میباشد.
برخی از این اصول و ویژگیها عبارتند از:
1ـ مقدم داشتن مهارتهای سمعی بر بصری و استفاده از وسایل شنیداری قبل از وسایل دیداری، یعنی تأکید بر استفاده از نوار قرائت قبل از استفاده از وسایل دیداری، یعنی تأکید بر استفاده از نوار قبل از استفاده از خود قرآن، ابتدا مهارتهای شنیداری و گویایی شکل میگیرد و سپس خواندن و نوشتن و دستور زبان.
2ـ محور قرار گرفتن روش تقلید به وسیله الگو قرار دادن قرائتهای معتبر و آموزشی، زیرا تقلید، قاعده ثابتی در فراگیری علوم و دانشهاست، بویژه علومی که از سنخ زبانآموزی است.
3ـ تکیه بر روش تکرار با استفاده از نوارهای آموزشی استاد پرهیزگار که هر آیه را 3 تا 5 بار تکرار میکند.
4ـ تأکید بر تداوم، استمرار و پیوستگی در آموزش و تمرین به صورت همه روزه و بدون وقفه هر چند به مقدار خیلی کمی باشد.
5ـ مبنا قرار دادن مراحل حفظ (حفظ نسبی، حفظ کامل، حفظ با فهم آیات و ...). در زبانآموزی نیز حفظ کردن و به خاطر سپردن واژهها یک رکن اساسی است.
6ـ مقدم داشتن آموزشهای عملی بر آموزشهای نظری یعنی ابتدا آموزش و تمرین قرائت، سپس فراگیری قواعد آن بر حسب نیاز، فراگیری زبان مادری همیشه و در همه جا بدین شیوه است یعنی ابتدا فراگیری زبان انجام میشود، سپس سواد خواندن و نوشتن و فراگیری دستور زبان انجام میشود.
7ـ قواعد قرائت و مفاهیم قرآن نیز در مرحله دوم و سوم تدریس میشود و بر اساس روش خاصی است که مهد قرآن کریم از آن بهره میگیرد.
مهد قرآن کریم استان قم
آیات جانفزا و نورانی قرآن کریم، ترنّم قطرههای بارانی است که جسمها را زنده و جانها را لطافت و صفا میبخشد. در سال 1372 جهت تحفیظ و ترویج قرآن مجید، فعالیت مهد قرآن کریم در شهرستان قم آغاز شد و این شهر به عنوان مرکزی جهت الگودهی به مربیان قرآن سراسر کشور و در بعدی وسیعتر و جامعتر برای جهان اسلام، با برنامهریزی کارشناسانه شروع به فعالیت و تلاش نمود.
در این راستا مساجد به عنوان مکانهای تبلیغ و تلاوت قرآن، با اشراف و هدایت امام جماعت و استفاده از امکانات مدارس در روزهای تعطیل انتخاب شدند.
وجود طلاب خارجی، دانشجویان شهرستانی مقیم قم و استفاده از امکانات موجود انسانی و عطرآگین بودن شهرستان قم به نفس پاک آل اللّه مسایلی است که مهد قرآن کریم را جلوهای برجسته و شاخص بخشیده است.
ساعات تشکیل کلاسها در ایام تحصیلی سال اغلب در روزهای جمعه و به مدت دو ساعت و ترم تابستانی با
زمانبندی لازم برای حفظ قرآن به طور کامل هشت سال است و در این مدت افراد به طور مداوم با مهد قرآن در ارتباط هستند.
گستردگی بیشتر میباشد.
تاکنون 3000 قرآنپژوه در قالب 28 کانون و 205 کلاس و 150 مربی در شهر و روستا مشغول فعالیت میباشند و از همکاری و مشارکت با ارگانهای فرهنگی ذیربط سود میجویند.
علاوه بر تشکیل کلاسهای حفظ و قرائت، کلاسهای صوت و لحن با استفاده از نوار کاست اساتید برجسته قرآن کریم دایر میباشد.
آشنایی با مهد قرآن کریم
تربیت قرآنی نسل جدید، کودک و نوجوان و آموزش علوم مختلف قرآنی به آنان و توانمند کردن این عزیزان در مقابله با شبیخون فرهنگی دشمنان، آن هم به نابترین فرهنگ همه اعصار و دوران چیزی بود که همیشه فکر عاشقان انقلاب اسلامی و حافظان ارزشهای آن را به خود مشغول میداشت، بویژه پس از پیروزی انقلاب در صحنه دفاع مقدس که بستر مناسب برای این حرکت اصیل بیشتر و بهتر از قبل مهیا شده و نسل نو، تشنه و مشتاق به دنبال چشمهسارهای زلالی بود تا جان و روان را سیراب سازد.
با این پیشینه ذهنی و به عنوان یک حرکت آزمایشی در شب چهاردهم خردادماه سال 71 اولین جلسه با حضور چهل نفر از نوباوگان کشور تشکیل گردید. این طرح آزمایشی سه ماه ادامه یافت و نتیجه به دست آمده بسیار مطلوب بود. از ابتدای مهرماه همان سال گرایش به ثبت نام و حضور در کلاسها فزونی گرفت و ظرف مدت کوتاهی به طور اعجابانگیز گسترش یافت.
هماکنون این حرکت به نحوی مورد استقبال قرار گرفته که مهد قرآن بیش از هفتاد هزار عضو در بیش از هشتاد نقطه کشورمان و همچنین در خارج از کشور دارد. مخاطبان این مؤسسه شامل کودکان از سن شش سالگی، نوجوان دبیرستانی تا جوان دانشگاهی میباشند.
شیوه نوین و ثمربخش مهد قرآن باعث شده تا کیفیت حفظ قرآن به نحو قابل ملاحظهای افزایش یابد و علاوه بر آن اسلوب صحیحخوانی که از معضلات نظام آموزشی کشور از دیرباز بوده بویژه در مورد تلفظ حروف، لحن و وقف و ابتدا نیز لحاظ گردد.
زمانبندی لازم برای حفظ قرآن به طور کامل هشت سال است و در این
مهد قرآن بیش از هفتاد هزار عضو در بیش از هشتاد نقطه کشورمان و همچنین در خارج از کشور دارد.
مدت افراد به طور مداوم با مهد قرآن در ارتباط هستند.
* * *
آشنایی با مهد قرآن کریم
تربیت قرآنی نسل جدید، کودک و نوجوان و آموزش علوم مختلف قرآنی به آنان و توانمند کردن این عزیزان در مقابله با شبیخون فرهنگی دشمنان، آن هم به نابترین فرهنگ همه اعصار و دوران چیزی بود که همیشه فکر عاشقان انقلاب اسلامی و حافظان ارزشهای آن را به خود مشغول میداشت، بویژه پس از پیروزی انقلاب در صحنه دفاع مقدس که بستر مناسب برای این حرکت اصیل بیشتر و بهتر از قبل مهیا شده و نسل نو، تشنه و مشتاق به دنبال چشمهسارهای زلالی بود تا جان و روان را سیراب سازد.
با این پیشینه ذهنی و به عنوان یک حرکت آزمایشی در شب چهاردهم خردادماه سال 71 اولین جلسه با حضور چهل نفر از نوباوگان کشور تشکیل گردید. این طرح آزمایشی سه ماه ادامه یافت و نتیجه به دست آمده بسیار مطلوب بود. از ابتدای مهرماه همان سال گرایش به ثبت نام و حضور در کلاسها فزونی گرفت و ظرف مدت کوتاهی به طور اعجابانگیز گسترش یافت.
هماکنون این حرکت به نحوی مورد استقبال قرار گرفته که مهد قرآن بیش از هفتاد هزار عضو در بیش از هشتاد نقطه کشورمان و همچنین در خارج از کشور دارد. مخاطبان این مؤسسه شامل کودکان از سن شش سالگی، نوجوان دبیرستانی تا جوان دانشگاهی میباشند.
شیوه نوین و ثمربخش مهد قرآن باعث شده تا کیفیت حفظ قرآن به نحو قابل ملاحظهای افزایش یابد و علاوه بر آن اسلوب صحیحخوانی که از معضلات نظام آموزشی کشور از دیرباز بوده بویژه در مورد تلفظ حروف، لحن و وقف و ابتدا نیز لحاظ گردد.
زمانبندی لازم برای حفظ قرآن به طور کامل هشت سال است و در این
مهد قرآن بیش از هفتاد هزار عضو در بیش از هشتاد نقطه کشورمان و همچنین در خارج از کشور دارد.
مدت افراد به طور مداوم با مهد قرآن در ارتباط هستند.
* * *
تذهیب
تذهیب نگاران شهرهای مختلف ایران صفحات و حاشیه تصاویر خود را با استفاده از این هنر آرایش میدهند و در تزیین قطعات خوشنویسی نیز از این هنر بهره گرفته میشود. نمونه آثار استادان محمد طریقتی، هادی آقامیری، سلیمان سعیدآبادی، میترا معنوی راد و ناصر نوروزی منش از جمله آثاری بود که در لبنان نمایش داده شد.
خوشنویسی و تذهیب
بسیاری از هنرمندان خوشنویسی دست به آیه نگاریهای زیبایی زده و از جمله آیه شریفه بسم الله الرحمن الرحیم و سوره فاتحه الکتاب را به کرات نوشتهاند که گزیدهای از قطعات نگاشته شده از استادان و هنرمندان مبرز خوشنویسی دوره حاضر که بسیاری از آنها پس از کسب رتبه استادی و تجربیات بسیاری در کتابت آثار خوشنویسی قطعات حاصل کردهاند، به نمایش گذاشته شد و آثار استادان خوشنویسی با موضوع گفتگو در قرآن نیز به نمایش درآمد که در این میان تعداد 40 اثر از استادانی چون غلامحسین امیرخانی، سید محمد احصایی، عبدالصمد حاج صمدی، عباس اخوین، صداقت جباری، محمد حیدری، امیر احمد فلسفی و.... به نمایش درآمد.
قرآن در آینه هنر
کتابهای هنری قرآنی: مجموعهای از کتابهایی که به زیباسازی آیه نگاریهای قرآن پرداخته، دربردارنده این بخش است، برگی چند از قرآن مجید حکیم خوشنویسان کلک قدسی، القصب المعطر منتخبات من الاعمال الفنیه التی عرضت فی المهرجان الاول للخط فی العالم الاسلامی، هنر آیهنگاری قرآن کریم، رحل گزیدهای از نسخ خطی قرآن کریم تجلی هنر در کتابت بسم الله، قرآن محلی، صحیفه مبین.
مصاحف ایرانی
نمایش نفیسترین قرآنهای چاپ شده در ایران، خوشنویسی و کتابت آیات قرآن والاترین هنر اسلامی است که رابطهای مستقیم با طهارت روح و انضباط ذهن و توانایی دست کاتبان هنرمند دارد. مسیر تاریخی این کتابت موجب پیدایش و تکوین هنری شیوههای مختلف و پیدایش انواع خطوط تازه شده است.
در این مجموعه تعدادی از قرآنهای نفیس که هر یک دارای ویژگیهای منحصر به فرد است، به نمایش گذاشته شده و قرآنهایی به خط نستعلیق، اثر خوشنویسان ایرانی عرضه شده بود که اهم آنها عبارت است از: قرآن به خط استاد سیف الله یزدانی اولین کاتب قرآن کریم به خط نستعلیق پس از انقلاب، که طی مدت پنج سال تحریر شده است.
قرآن دیگر این مجموعه به خط نستعلیق مرحوم استاد سید حسین میرخانی از پیشکسوتان خوشنویسی در عصر جدید و استاد بسیاری از استادان نامدار امروز ایران است که نخستین بار در سال 1323 به چاپ رسیده است.
علاوه بر اینها اثر فریبا مقصودی، هنرمند کرمانشاهی و تنها کاتب نستعلیق نویس زن ایرانی است به اضافه جدیدترین کوشش در زمینه نستعلیقنویس قرآن کریم که توسط استاد حمید فدایی منش به انجام رسیده است.
ارایه قرآنهای به خط نسخ بخشی دیگر از این نفایس است که از استادانی همچون مرحوم حبیبالله فضایلی، از بزرگترین استادان مسلم خط نسخ و هنرمندان قرآننویس ایران است که کتابت دهها جلد قرآن را به وی نسبت دادهاند که بعضی از قرآنهای خطی در موزه کاخ گلستان، کتابخانه چستربیتی ایرلند، موزه ملی ایران و... محفوظ است.
از دیگر قرآنهای نوشته شده به خط نسخ میتوان به دو قرآن کتابت شده توسط استاد محمدرضا قنبری از استادان ثلث نویس اشاره کرد.
اثر استاد میرزا احمد نیریزی از بزرگان و نامداران خط نسخ در قرن دوازدهم هجری نیز که واضع شیوه مخصوصی در خط نسخ بود و هنوز سرمشق نسخ نویسان ایران است، در نمایشگاههای قرآنی لبنان به نمایش درآمد.
از دیگر آثار ارایه شده، دست نوشتههای استادان خوشنویس معاصر است، که قرآن را به خط نسخ کتابت کردهاند از جمله احمد نجفی زنجانی، عبدالرحیم افشار زنجانی، محمدخالقی زنجانی، عباس مصباحزاده.
مصاحف ایرانی
نمایش نفیسترین قرآنهای چاپ شده در ایران، خوشنویسی و کتابت آیات قرآن والاترین هنر اسلامی است که رابطهای مستقیم با طهارت روح و انضباط ذهن و توانایی دست کاتبان هنرمند دارد. مسیر تاریخی این کتابت موجب پیدایش و تکوین هنری شیوههای مختلف و پیدایش انواع خطوط تازه شده است.
در این مجموعه تعدادی از قرآنهای نفیس که هر یک دارای ویژگیهای منحصر به فرد است، به نمایش گذاشته شده و قرآنهایی به خط نستعلیق، اثر خوشنویسان ایرانی عرضه شده بود که اهم آنها عبارت است از: قرآن به خط استاد سیف الله یزدانی اولین کاتب قرآن کریم به خط نستعلیق پس از انقلاب، که طی مدت پنج سال تحریر شده است.
قرآن دیگر این مجموعه به خط نستعلیق مرحوم استاد سید حسین میرخانی از پیشکسوتان خوشنویسی در عصر جدید و استاد بسیاری از استادان نامدار امروز ایران است که نخستین بار در سال 1323 به چاپ رسیده است.
علاوه بر اینها اثر فریبا مقصودی، هنرمند کرمانشاهی و تنها کاتب نستعلیق نویس زن ایرانی است به اضافه جدیدترین کوشش در زمینه نستعلیقنویس قرآن کریم که توسط استاد حمید فدایی منش به انجام رسیده است.
ارایه قرآنهای به خط نسخ بخشی دیگر از این نفایس است که از استادانی همچون مرحوم حبیبالله فضایلی، از بزرگترین استادان مسلم خط نسخ و هنرمندان قرآننویس ایران است که کتابت دهها جلد قرآن را به وی نسبت دادهاند که بعضی از قرآنهای خطی در موزه کاخ گلستان، کتابخانه چستربیتی ایرلند، موزه ملی ایران و... محفوظ است.
از دیگر قرآنهای نوشته شده به خط نسخ میتوان به دو قرآن کتابت شده توسط استاد محمدرضا قنبری از استادان ثلث نویس اشاره کرد.
اثر استاد میرزا احمد نیریزی از بزرگان و نامداران خط نسخ در قرن دوازدهم هجری نیز که واضع شیوه مخصوصی در خط نسخ بود و هنوز سرمشق نسخ نویسان ایران است، در نمایشگاههای قرآنی لبنان به نمایش درآمد.
از دیگر آثار ارایه شده، دست نوشتههای استادان خوشنویس معاصر است، که قرآن را به خط نسخ کتابت کردهاند از جمله احمد نجفی زنجانی، عبدالرحیم افشار زنجانی، محمدخالقی زنجانی، عباس مصباحزاده.
استقبال فراوان اندیشمندان لبنان روبرو شدآثار قرآنی هنرمندان ایران
کشور لبنان از تنوع ساختار سیاسی، فرهنگی، جمعیتی و مذهبی خاصی برخوردار است. آن کشور از نظر عامل انسانی کشوری نامتجانس و متشکل از طوایف و فرقههای بسیار متنوع و گوناگون است. هر کدام از گروهها و فرقهها در جستجوی منافع و مسایل مورد علاقه خود هستند. تمایلات غرب گرایانه شدید در میان جامعه مسیحی و گرایشهای عربی و اسلامی در بین جامعه مسلمانان چهرهای متمایز و خاص از این کشور ارایه کرده که در این میان مسلمانان و شیعیان لبنان نقشی قابل اعتنا در روند جاری آن کشور ایفا میکند. کشور لبنان به لحاظ فرهنگی نیز دارای موقعیتی مهم در جهان عرب و کشورهای اسلامی است. این موقعیت زاییده فضای آزادی است که از رهگذر رقابت و همزیستی مسالمتآمیز بین طوایف مختلف در آن کشور بوجود آمده، به محل مناسبی برای بروز جریانهای فکری رسانههای گروهی، مطبوعات و موسسات انتشاراتی تبدیل شده است.
موقعیت ویژه لبنان همواره مورد توجه مسئولان و دولتمردان ایران بوده و همیشه سعی داشتهاند روابط خود را با کشور لبنان در زمینههای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گسترش دهند. از این رو اجرای برنامههای فرهنگی در آن کشور از اهداف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که یکی از این برنامهها را برگزاری هفتههای فرهنگی، جشنوارههای فرهنگی هنری، سمینارهای علمی فرهنگی و... تشکیل میدهد و در میان برنامههای فرهنگی برگزاری نمایشگاههای قرآن کریم و فعالیتهای قرآنی نقشی مهم و بسزا دارد. با توجه به تغییرات عمدهای که در ساختار منطقهای لبنان با آزادسازی جنوب آن از اشغال صهیونیستها رخ داده، اولین گام فرهنگی و قرآنی از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جنوب این کشور در شهر صیدا برداشته شد و در همین راستا، دومین نمایشگاه قرآن کریم با برنامههای مختلف در آن شهر افتتاح شد.
نمایشگاه مورد اشاره با همکاری سفارت و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان، از تاریخ 18 تا 21 بهمن ماه در شهر صیدا و پس از آن از 23 تا 26 بهمن ماه در شهر طرابلس، در محل مقرالرابطهالثقافیه برگزار شد.
برزین ضرغامی مدیر برگزاری نمایشگاهها در مورد اهداف برگزاری آنها به خبرنگار ما گفت: اجرای برنامههای فرهنگی متقابل با عنایت به قراردادهای فرهنگی بین دو کشور، آشنایی مسلمانان و علاقمندان به قرآن کریم با دستاوردهای قرآنی در کشور جمهوری اسلامی ایران، تبیین و نشر افکار و اندیشههای قرآنی قرآنپژوهان ایران در آن کشور، ایجاد ارتباط بیشتر بین هنرمندان ایران و هنرمندان قرآنی کشور لبنان، آشنایی دست اندرکاران و متولیان فعالیتهای قرآنی و نمایشگاه قرآن ایران با فعالیتهای قرآنی کشور لبنان و ایجاد بستر مناسب و زمینههای مفید برای عرضه محصولات قرآنی ایران در آن کشور، از جمله اهداف برگزاری نمایشگاههای قرآن کریم در لبنان و سوریه بوده است.
این نمایشگاهها که مجموعاً به مدت هشت روز در دو شهر لبنان برپا بود، با چندین بخش مختلف چون بخش مصاحف ایرانی، کتابهای هنری، خوشنویسی و تذهیب، تابلوهای نگارگری، سفال و کاشی، هنرهای صناعی تجلید و صحافی قرآن، و نرمافزارهای قرآنی برای بازدید و عرضه به عموم علاقهمندان دایر شده بود و بخشهای مختلف این نمایشگاه عبارت بود از:
تجلی قرآن در هنرهای سنتی
تابلوهای نگارگری: در حال حاضر نگارگری اسلامی یکی از اصیلترین گونههای هنر ایرانی است که جان مایه قرآنی دارد. به گونهای که قصص قرآنی تاثیری شگرف بر این هنر گذاشته است. در این بخش آثاری از آقامیری به نمایش درآمد و در معرض دید قرار گرفت.
سفال و کاشی: سفال به عنوان یکی از ظریفترین فرآوردههای صنعتگری ایران شناخته میشود که گروهی از هنرمندان با کتیبه نگارگری و خوشنویسی آیات قرآنی با خطوط ثلث، کوفی تزئینی و نسخ بر روی این آثار، اقدام کردهاند که نمونههایی از هنر آنان در معرض دید علاقمندان قرار گرفت.
نازک کاری و معرق روی چوب: هنرمندان این رشته با ابتکار در منبت کاری آیات قرآن، و اجرای نقوش زیبا مرتبه و اعتبار صنعت چوب را در هنرهای ظریفه ایرانی بالا بردهاند. نمونههایی از این دست آثار که توسط استاد صوتی به انجام رسیده بود در نمایشگاه لبنان به نمایش درآمد.
هنرهای صناعی: کوفی نویسی و نقاشی خط بر روی چوب، فلز، چرم، قلمدان و... از جمله آثاری است که برپایه ارادت هنرمندان در جهت و کتابت آیات قرآنی شکل گرفته است. در این بخش، مجموعه آثار دکتر محمد مهدی هراتی، به نمایش گذاشته شد. لازم به ذکر است که حضور این استاد هنرمند در نمایشگاه، به عنوان خادم قرآن کریم فرصتی مغتنم برای ارایه توضیحات پیرامون بخش هنری نمایشگاه فراهم آورده بود. به طوری که یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه، در مورد حضور وی در نمایشگاه گفت: حضور کارشناسان و هنرمندان خبره و کاردان در چنین نمایشگاهی باعث آشنایی هرچه بیشتر علاقهمندان با هنرهای اسلامی و قرآنی بوده و علاوه بر این، حضور استادان برای ارایه توضیح پیرامون آثار هنری و قرآنی باعث میشود بازدیدکنندگان از نظر فنی و علمی نیز در جریان آفرینش آثار هنری قرار بگیرند.
تجلید صحافی قرآن: جلدسازی و صحافی انواع جلدهای چرمی، سوخته، معرق، طلاکوب، از جمله هنرهایی است که به یمن آن انواع جلدهای قرآن با نمایی بسیار زیبا ساخته شده است تا اوراق مصاحف را از گزند روزگار در امان میدارد. در این مجموعه تعدادی از مجلدهای دست ساخته به وسیله ضربی، سوخت و معرق و... که توسط استاد مهدی عتیقی به انجام رسیده بود در معرض دید بازدیدکنندگان لبنانی قرار گرفت و علاوه بر این دو جلد قرآن کریم اثر استاد نیریزی در این بخش چشم بازدیدکنندگان را به سوی خود میکشاند.
یکی از کارشناسان اعزامی از ایران به این نمایشگاه، درباره استقبال بازدیدکنندگان آن و همچنین افزایش استقبال نسبت به سال گذشته گفت: با توجه به اینکه سال گذشته زمینه آشنایی مردم لبنان و علاقهمندان به هنرهای قرآنی هموار شده بود، بااستفاده از تجربیات سال پیش توانستیم یکی از جذابترین نمایشگاههای قرآنی را برگزار کنیم و در مجموع، همه عوامل باعث شد دو نمایشگاه با استقبال پرشور و غیر قابل وصف روبرو شود. نکتهای که در این جا باید مد نظر قرار گیرد، این است که اغلب بازدیدکنندگان افرادی روشنفکر و دارای تحصیلات بالا بودند.
تذهیب
تذهیب نگاران شهرهای مختلف ایران صفحات و حاشیه تصاویر خود را با استفاده از این هنر آرایش میدهند و در تزیین قطعات خوشنویسی نیز از این هنر بهره گرفته میشود. نمونه آثار استادان محمد طریقتی، هادی آقامیری، سلیمان سعیدآبادی، میترا معنوی راد و ناصر نوروزی منش از جمله آثاری بود که در لبنان نمایش داده شد.
خوشنویسی و تذهیب
بسیاری از هنرمندان خوشنویسی دست به آیه نگاریهای زیبایی زده و از جمله آیه شریفه بسم الله الرحمن الرحیم و سوره فاتحه الکتاب را به کرات نوشتهاند که گزیدهای از قطعات نگاشته شده از استادان و هنرمندان مبرز خوشنویسی دوره حاضر که بسیاری از آنها پس از کسب رتبه استادی و تجربیات بسیاری در کتابت آثار خوشنویسی قطعات حاصل کردهاند، به نمایش گذاشته شد و آثار استادان خوشنویسی با موضوع گفتگو در قرآن نیز به نمایش درآمد که در این میان تعداد 40 اثر از استادانی چون غلامحسین امیرخانی، سید محمد احصایی، عبدالصمد حاج صمدی، عباس اخوین، صداقت جباری، محمد حیدری، امیر احمد فلسفی و.... به نمایش درآمد.
قرآن در آینه هنر
کتابهای هنری قرآنی: مجموعهای از کتابهایی که به زیباسازی آیه نگاریهای قرآن پرداخته، دربردارنده این بخش است، برگی چند از قرآن مجید حکیم خوشنویسان کلک قدسی، القصب المعطر منتخبات من الاعمال الفنیه التی عرضت فی المهرجان الاول للخط فی العالم الاسلامی، هنر آیهنگاری قرآن کریم، رحل گزیدهای از نسخ خطی قرآن کریم تجلی هنر در کتابت بسم الله، قرآن محلی، صحیفه مبین.
مصاحف ایرانی
نمایش نفیسترین قرآنهای چاپ شده در ایران، خوشنویسی و کتابت آیات قرآن والاترین هنر اسلامی است که رابطهای مستقیم با طهارت روح و انضباط ذهن و توانایی دست کاتبان هنرمند دارد. مسیر تاریخی این کتابت موجب پیدایش و تکوین هنری شیوههای مختلف و پیدایش انواع خطوط تازه شده است.
در این مجموعه تعدادی از قرآنهای نفیس که هر یک دارای ویژگیهای منحصر به فرد است، به نمایش گذاشته شده و قرآنهایی به خط نستعلیق، اثر خوشنویسان ایرانی عرضه شده بود که اهم آنها عبارت است از: قرآن به خط استاد سیف الله یزدانی اولین کاتب قرآن کریم به خط نستعلیق پس از انقلاب، که طی مدت پنج سال تحریر شده است.
قرآن دیگر این مجموعه به خط نستعلیق مرحوم استاد سید حسین میرخانی از پیشکسوتان خوشنویسی در عصر جدید و استاد بسیاری از استادان نامدار امروز ایران است که نخستین بار در سال 1323 به چاپ رسیده است.
علاوه بر اینها اثر فریبا مقصودی، هنرمند کرمانشاهی و تنها کاتب نستعلیق نویس زن ایرانی است به اضافه جدیدترین کوشش در زمینه نستعلیقنویس قرآن کریم که توسط استاد حمید فدایی منش به انجام رسیده است.
ارایه قرآنهای به خط نسخ بخشی دیگر از این نفایس است که از استادانی همچون مرحوم حبیبالله فضایلی، از بزرگترین استادان مسلم خط نسخ و هنرمندان قرآننویس ایران است که کتابت دهها جلد قرآن را به وی نسبت دادهاند که بعضی از قرآنهای خطی در موزه کاخ گلستان، کتابخانه چستربیتی ایرلند، موزه ملی ایران و... محفوظ است.
از دیگر قرآنهای نوشته شده به خط نسخ میتوان به دو قرآن کتابت شده توسط استاد محمدرضا قنبری از استادان ثلث نویس اشاره کرد.
اثر استاد میرزا احمد نیریزی از بزرگان و نامداران خط نسخ در قرن دوازدهم هجری نیز که واضع شیوه مخصوصی در خط نسخ بود و هنوز سرمشق نسخ نویسان ایران است، در نمایشگاههای قرآنی لبنان به نمایش درآمد.
از دیگر آثار ارایه شده، دست نوشتههای استادان خوشنویس معاصر است، که قرآن را به خط نسخ کتابت کردهاند از جمله احمد نجفی زنجانی، عبدالرحیم افشار زنجانی، محمدخالقی زنجانی، عباس مصباحزاده.
استقبال فراوان اندیشمندان لبنان روبرو شدآثار قرآنی هنرمندان ایران
کشور لبنان از تنوع ساختار سیاسی، فرهنگی، جمعیتی و مذهبی خاصی برخوردار است. آن کشور از نظر عامل انسانی کشوری نامتجانس و متشکل از طوایف و فرقههای بسیار متنوع و گوناگون است. هر کدام از گروهها و فرقهها در جستجوی منافع و مسایل مورد علاقه خود هستند. تمایلات غرب گرایانه شدید در میان جامعه مسیحی و گرایشهای عربی و اسلامی در بین جامعه مسلمانان چهرهای متمایز و خاص از این کشور ارایه کرده که در این میان مسلمانان و شیعیان لبنان نقشی قابل اعتنا در روند جاری آن کشور ایفا میکند. کشور لبنان به لحاظ فرهنگی نیز دارای موقعیتی مهم در جهان عرب و کشورهای اسلامی است. این موقعیت زاییده فضای آزادی است که از رهگذر رقابت و همزیستی مسالمتآمیز بین طوایف مختلف در آن کشور بوجود آمده، به محل مناسبی برای بروز جریانهای فکری رسانههای گروهی، مطبوعات و موسسات انتشاراتی تبدیل شده است.
موقعیت ویژه لبنان همواره مورد توجه مسئولان و دولتمردان ایران بوده و همیشه سعی داشتهاند روابط خود را با کشور لبنان در زمینههای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گسترش دهند. از این رو اجرای برنامههای فرهنگی در آن کشور از اهداف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که یکی از این برنامهها را برگزاری هفتههای فرهنگی، جشنوارههای فرهنگی هنری، سمینارهای علمی فرهنگی و... تشکیل میدهد و در میان برنامههای فرهنگی برگزاری نمایشگاههای قرآن کریم و فعالیتهای قرآنی نقشی مهم و بسزا دارد. با توجه به تغییرات عمدهای که در ساختار منطقهای لبنان با آزادسازی جنوب آن از اشغال صهیونیستها رخ داده، اولین گام فرهنگی و قرآنی از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جنوب این کشور در شهر صیدا برداشته شد و در همین راستا، دومین نمایشگاه قرآن کریم با برنامههای مختلف در آن شهر افتتاح شد.
نمایشگاه مورد اشاره با همکاری سفارت و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان، از تاریخ 18 تا 21 بهمن ماه در شهر صیدا و پس از آن از 23 تا 26 بهمن ماه در شهر طرابلس، در محل مقرالرابطهالثقافیه برگزار شد.
برزین ضرغامی مدیر برگزاری نمایشگاهها در مورد اهداف برگزاری آنها به خبرنگار ما گفت: اجرای برنامههای فرهنگی متقابل با عنایت به قراردادهای فرهنگی بین دو کشور، آشنایی مسلمانان و علاقمندان به قرآن کریم با دستاوردهای قرآنی در کشور جمهوری اسلامی ایران، تبیین و نشر افکار و اندیشههای قرآنی قرآنپژوهان ایران در آن کشور، ایجاد ارتباط بیشتر بین هنرمندان ایران و هنرمندان قرآنی کشور لبنان، آشنایی دست اندرکاران و متولیان فعالیتهای قرآنی و نمایشگاه قرآن ایران با فعالیتهای قرآنی کشور لبنان و ایجاد بستر مناسب و زمینههای مفید برای عرضه محصولات قرآنی ایران در آن کشور، از جمله اهداف برگزاری نمایشگاههای قرآن کریم در لبنان و سوریه بوده است.
این نمایشگاهها که مجموعاً به مدت هشت روز در دو شهر لبنان برپا بود، با چندین بخش مختلف چون بخش مصاحف ایرانی، کتابهای هنری، خوشنویسی و تذهیب، تابلوهای نگارگری، سفال و کاشی، هنرهای صناعی تجلید و صحافی قرآن، و نرمافزارهای قرآنی برای بازدید و عرضه به عموم علاقهمندان دایر شده بود و بخشهای مختلف این نمایشگاه عبارت بود از: