گفتم : که چیست محرم ؟ باناله گفت : ماه عزای اشرف اولادآدم است

بر دل فاطمه داغ عالم شد

با آب طلا نام حسین قاب کنید
با نام حسین یادی از آب کنید
خواهید مه سربلند و جاوید شوید
تا آخر عمر تکیه بر ارباب کنید
فرا رسیدن ماه محرم تسلیت باد

تجلی قرآن در هنرهای سنتی

تابلوهای نگارگری: در حال حاضر نگارگری اسلامی یکی از اصیلترین گونههای هنر ایرانی است که جان مایه قرآنی دارد. به گونهای که قصص قرآنی تاثیری شگرف بر این هنر گذاشته است. در این بخش آثاری از آقامیری به نمایش درآمد و در معرض دید قرار گرفت.

سفال و کاشی: سفال به عنوان یکی از ظریفترین فرآوردههای صنعتگری ایران شناخته میشود که گروهی از هنرمندان با کتیبه نگارگری و خوشنویسی آیات قرآنی با خطوط ثلث، کوفی تزئینی و نسخ بر روی این آثار، اقدام کردهاند که نمونههایی از هنر آنان در معرض دید علاقمندان قرار گرفت.

نازک کاری و معرق روی چوب: هنرمندان این رشته با ابتکار در منبت کاری آیات قرآن، و اجرای نقوش زیبا مرتبه و اعتبار صنعت چوب را در هنرهای ظریفه ایرانی بالا بردهاند. نمونههایی از این دست آثار که توسط استاد صوتی به انجام رسیده بود در نمایشگاه لبنان به نمایش درآمد.

هنرهای صناعی: کوفی نویسی و نقاشی خط بر روی چوب، فلز، چرم، قلمدان و... از جمله آثاری است که برپایه ارادت هنرمندان در جهت و کتابت آیات قرآنی شکل گرفته است. در این بخش، مجموعه آثار دکتر محمد مهدی هراتی، به نمایش گذاشته شد. لازم به ذکر است که حضور این استاد هنرمند در نمایشگاه، به عنوان خادم قرآن کریم فرصتی مغتنم برای ارایه توضیحات پیرامون بخش هنری نمایشگاه فراهم آورده بود. به طوری که یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه، در مورد حضور وی در نمایشگاه گفت: حضور کارشناسان و هنرمندان خبره و کاردان در چنین نمایشگاهی باعث آشنایی هرچه بیشتر علاقهمندان با هنرهای اسلامی و قرآنی بوده و علاوه بر این، حضور استادان برای ارایه توضیح پیرامون آثار هنری و قرآنی باعث میشود بازدیدکنندگان از نظر فنی و علمی نیز در جریان آفرینش آثار هنری قرار بگیرند.

تجلید صحافی قرآن: جلدسازی و صحافی انواع جلدهای چرمی، سوخته، معرق، طلاکوب، از جمله هنرهایی است که به یمن آن انواع جلدهای قرآن با نمایی بسیار زیبا ساخته شده است تا اوراق مصاحف را از گزند روزگار در امان میدارد. در این مجموعه تعدادی از مجلدهای دست ساخته به وسیله ضربی، سوخت و معرق و... که توسط استاد مهدی عتیقی به انجام رسیده بود در معرض دید بازدیدکنندگان لبنانی قرار گرفت و علاوه بر این دو جلد قرآن کریم اثر استاد نیریزی در این بخش چشم بازدیدکنندگان را به سوی خود میکشاند.

یکی از کارشناسان اعزامی از ایران به این نمایشگاه، درباره استقبال بازدیدکنندگان آن و همچنین افزایش استقبال نسبت به سال گذشته گفت: با توجه به اینکه سال گذشته زمینه آشنایی مردم لبنان و علاقهمندان به هنرهای قرآنی هموار شده بود، بااستفاده از تجربیات سال پیش توانستیم یکی از جذابترین نمایشگاههای قرآنی را برگزار کنیم و در مجموع، همه عوامل باعث شد دو نمایشگاه با استقبال پرشور و غیر قابل وصف روبرو شود. نکتهای که در این جا باید مد نظر قرار گیرد، این است که اغلب بازدیدکنندگان افرادی روشنفکر و دارای تحصیلات بالا بودند.

خوشنویسی و تذهیب

بسیاری از هنرمندان خوشنویسی دست به آیه نگاریهای زیبایی زده و از جمله آیه شریفه بسم الله الرحمن الرحیم و سوره فاتحه الکتاب را به کرات نوشتهاند که گزیدهای از قطعات نگاشته شده از استادان و هنرمندان مبرز خوشنویسی دوره حاضر که بسیاری از آنها پس از کسب رتبه استادی و تجربیات بسیاری در کتابت آثار خوشنویسی قطعات حاصل کردهاند، به نمایش گذاشته شد و آثار استادان خوشنویسی با موضوع گفتگو در قرآن نیز به نمایش درآمد که در این میان تعداد 40 اثر از استادانی چون غلامحسین امیرخانی، سید محمد احصایی، عبدالصمد حاج صمدی، عباس اخوین، صداقت جباری، محمد حیدری، امیر احمد فلسفی و.... به نمایش درآمد.

تذهیب

تذهیب نگاران شهرهای مختلف ایران صفحات و حاشیه تصاویر خود را با استفاده از این هنر آرایش میدهند و در تزیین قطعات خوشنویسی نیز از این هنر بهره گرفته میشود. نمونه آثار استادان محمد طریقتی، هادی آقامیری، سلیمان سعیدآبادی، میترا معنوی راد و ناصر نوروزی منش از جمله آثاری بود که در لبنان نمایش داده شد.

قرآن در آینه هنر

کتابهای هنری قرآنی: مجموعهای از کتابهایی که به زیباسازی آیه نگاریهای قرآن پرداخته، دربردارنده این بخش است، برگی چند از قرآن مجید حکیم خوشنویسان کلک قدسی، القصب المعطر منتخبات من الاعمال الفنیه التی عرضت فی المهرجان الاول للخط فی العالم الاسلامی، هنر آیهنگاری قرآن کریم، رحل گزیدهای از نسخ خطی قرآن کریم تجلی هنر در کتابت بسم الله، قرآن محلی، صحیفه مبین.

مصاحف ایرانی

نمایش نفیسترین قرآنهای چاپ شده در ایران، خوشنویسی و کتابت آیات قرآن والاترین هنر اسلامی است که رابطهای مستقیم با طهارت روح و انضباط ذهن و توانایی دست کاتبان هنرمند دارد. مسیر تاریخی این کتابت موجب پیدایش و تکوین هنری شیوههای مختلف و پیدایش انواع خطوط تازه شده است.

در این مجموعه تعدادی از قرآنهای نفیس که هر یک دارای ویژگیهای منحصر به فرد است، به نمایش گذاشته شده و قرآنهایی به خط نستعلیق، اثر خوشنویسان ایرانی عرضه شده بود که اهم آنها عبارت است از: قرآن به خط استاد سیف الله یزدانی اولین کاتب قرآن کریم به خط نستعلیق پس از انقلاب، که طی مدت پنج سال تحریر شده است.

قرآن دیگر این مجموعه به خط نستعلیق مرحوم استاد سید حسین میرخانی از پیشکسوتان خوشنویسی در عصر جدید و استاد بسیاری از استادان نامدار امروز ایران است که نخستین بار در سال 1323 به چاپ رسیده است.

علاوه بر اینها اثر فریبا مقصودی، هنرمند کرمانشاهی و تنها کاتب نستعلیق نویس زن ایرانی است به اضافه جدیدترین کوشش در زمینه نستعلیقنویس قرآن کریم که توسط استاد حمید فدایی منش به انجام رسیده است.

ارایه قرآنهای به خط نسخ بخشی دیگر از این نفایس است که از استادانی همچون مرحوم حبیبالله فضایلی، از بزرگترین استادان مسلم خط نسخ و هنرمندان قرآننویس ایران است که کتابت دهها جلد قرآن را به وی نسبت دادهاند که بعضی از قرآنهای خطی در موزه کاخ گلستان، کتابخانه چستربیتی ایرلند، موزه ملی ایران و... محفوظ است.

از دیگر قرآنهای نوشته شده به خط نسخ میتوان به دو قرآن کتابت شده توسط استاد محمدرضا قنبری از استادان ثلث نویس اشاره کرد.

اثر استاد میرزا احمد نیریزی از بزرگان و نامداران خط نسخ در قرن دوازدهم هجری نیز که واضع شیوه مخصوصی در خط نسخ بود و هنوز سرمشق نسخ نویسان ایران است، در نمایشگاههای قرآنی لبنان به نمایش درآمد.

از دیگر آثار ارایه شده، دست نوشتههای استادان خوشنویس معاصر است، که قرآن را به خط نسخ کتابت کردهاند از جمله احمد نجفی زنجانی، عبدالرحیم افشار زنجانی، محمدخالقی زنجانی، عباس مصباحزاده.

استقبال فراوان اندیشمندان لبنان روبرو شدآثار قرآنی هنرمندان ایران

کشور لبنان از تنوع ساختار سیاسی، فرهنگی، جمعیتی و مذهبی خاصی برخوردار است. آن کشور از نظر عامل انسانی کشوری نامتجانس و متشکل از طوایف و فرقههای بسیار متنوع و گوناگون است. هر کدام از گروهها و فرقهها در جستجوی منافع و مسایل مورد علاقه خود هستند. تمایلات غرب گرایانه شدید در میان جامعه مسیحی و گرایشهای عربی و اسلامی در بین جامعه مسلمانان چهرهای متمایز و خاص از این کشور ارایه کرده که در این میان مسلمانان و شیعیان لبنان نقشی قابل اعتنا در روند جاری آن کشور ایفا میکند. کشور لبنان به لحاظ فرهنگی نیز دارای موقعیتی مهم در جهان عرب و کشورهای اسلامی است. این موقعیت زاییده فضای آزادی است که از رهگذر رقابت و همزیستی مسالمتآمیز بین طوایف مختلف در آن کشور بوجود آمده، به محل مناسبی برای بروز جریانهای فکری رسانههای گروهی، مطبوعات و موسسات انتشاراتی تبدیل شده است.

موقعیت ویژه لبنان همواره مورد توجه مسئولان و دولتمردان ایران بوده و همیشه سعی داشتهاند روابط خود را با کشور لبنان در زمینههای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گسترش دهند. از این رو اجرای برنامههای فرهنگی در آن کشور از اهداف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که یکی از این برنامهها را برگزاری هفتههای فرهنگی، جشنوارههای فرهنگی هنری، سمینارهای علمی فرهنگی و... تشکیل میدهد و در میان برنامههای فرهنگی برگزاری نمایشگاههای قرآن کریم و فعالیتهای قرآنی نقشی مهم و بسزا دارد. با توجه به تغییرات عمدهای که در ساختار منطقهای لبنان با آزادسازی جنوب آن از اشغال صهیونیستها رخ داده، اولین گام فرهنگی و قرآنی از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جنوب این کشور در شهر صیدا برداشته شد و در همین راستا، دومین نمایشگاه قرآن کریم با برنامههای مختلف در آن شهر افتتاح شد.

نمایشگاه مورد اشاره با همکاری سفارت و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان، از تاریخ 18 تا 21 بهمن ماه در شهر صیدا و پس از آن از 23 تا 26 بهمن ماه در شهر طرابلس، در محل مقرالرابطهالثقافیه برگزار شد.

برزین ضرغامی مدیر برگزاری نمایشگاهها در مورد اهداف برگزاری آنها به خبرنگار ما گفت: اجرای برنامههای فرهنگی متقابل با عنایت به قراردادهای فرهنگی بین دو کشور، آشنایی مسلمانان و علاقمندان به قرآن کریم با دستاوردهای قرآنی در کشور جمهوری اسلامی ایران، تبیین و نشر افکار و اندیشههای قرآنی قرآنپژوهان ایران در آن کشور، ایجاد ارتباط بیشتر بین هنرمندان ایران و هنرمندان قرآنی کشور لبنان، آشنایی دست اندرکاران و متولیان فعالیتهای قرآنی و نمایشگاه قرآن ایران با فعالیتهای قرآنی کشور لبنان و ایجاد بستر مناسب و زمینههای مفید برای عرضه محصولات قرآنی ایران در آن کشور، از جمله اهداف برگزاری نمایشگاههای قرآن کریم در لبنان و سوریه بوده است.

این نمایشگاهها که مجموعاً به مدت هشت روز در دو شهر لبنان برپا بود، با چندین بخش مختلف چون بخش مصاحف ایرانی، کتابهای هنری، خوشنویسی و تذهیب، تابلوهای نگارگری، سفال و کاشی، هنرهای صناعی تجلید و صحافی قرآن، و نرمافزارهای قرآنی برای بازدید و عرضه به عموم علاقهمندان دایر شده بود و بخشهای مختلف این نمایشگاه عبارت بود از:

نقشهای تربیتی و عاطفی

بانوان ضمنمحدود نگاه داشتن سطح توقعات خود درغیاب مردان تمامی مسؤولیتهای پرورشی واقتصادی خانواده را عهده‏دار شدند وواقع‏بینی ناشی از مشکلات جنگ از جملهخاموشیهای بی‏وقفه، کم‏آبی، کمبودمواد غذایی و گرانی را تحمل کردند و باآگاهی از شرایط، ساده‏زیستی و قناعت رابیش از پیش نصب‏العین خود قرار داده وحال و هوای روحانی و ملکوتی جبهه‏ها رابه زیباترین شکل در خانه‏ها به نمایشگذاشتند. به فرمایش امامخمینی(قدس‏سره): «زنان نیزانسان‏سازند» و این مادران بودند که براساس نقش تربیتی خویش مردان مبارز،رزمنده و بسیجی برای فداکاری در راهاعتلای حق و نصرت دین و دفع تجاوز پرورشدادند. نوع پرورشهای اخلاقی و تربیتهایصحیح و الهی بانوان بود که بر اثر آنشیرمردان میدانهای نبرد و زاهدان شبپدید آمدند. به راستی که فرمایش امام دراین خصوص به تحقق معصومه آبادی پساز تحمل چهل ماه اسارت و استقامت دربرابر شکنجه‏ها و فشارهای قوایعراق در دهم بهمن ماه سال 1362 ازاسارت رهایی یافت.

پیوست که خاطرنشانساخته‏اند: «از دامان زن مرد به معراجمی‏رود» شهدا، آزادگان، جانبازان وسایر فداکاران و سنگرسازان بی‏سنگرنشان دادند که بر اثر تلاشهای تربیتیمادر می‏توان به سوی حق عروج کرد وآشنای عرشیان گردید و به وجه اللّه‏نظر افکند.

مادران، خواهران و حتیدختران در جامعه اسلامی ایران تلاشکردند که فضای خانواده را برای به جبههرفتن مردان مهیا کنند و از سوی دیگرمشوق آنان گشتند. از زبان همسر و مادرشهیدی از شیراز نقل می‏کنند که بااعلام حضور در جبهه شوهر و فرزندش ثبتنام کردند اما در خانه پدر پسر را موردخطاب قرار داده می‏گوید تو جوانی وحالا باید درس بخوانی و آینده به تونیاز دارد. پسر می‏گوید تو جوانی و حالاباید بمانی و از مادر و بچه‏های کوچکتمراقبت و مواظبت نمایی و من هم اکنونمی‏توانم به جبهه بروم چون بین آنانتفاهم پدید نیامد داوری را به خانمواگذار کردند. او نقل می‏کند: به آنانگفتم: هر دو نفر بروید. و پدر و پسر بهعرصه‏های ایثار رفتند و به شهادترسیدند.17 بانوان در غیاب بزرگترخانواده با فداکاری، تلاش و بلندهمتیجای خالی پدر خانواده را ترمیم کرده تاهم خانواده را از لحاظ عاطفی و رفتاریتغذیه کرده و به گونه‏ای عمل کنند کهآنان احساس کمبود ننمایند. چنین نقشی ازنظر روانشناسی و آرام‏سازی اجتماعی وجلوگیری از آسیب‏پذیری روان بسیاراثربخش بود. به رغم فضای تبلیغاتی مسمومبوقهای وابسته به استکبار و نفاق، زنانبه جهانیان نشان دادند که ملت ایران قویو دارای عزمی والا و روحیه‏ای بالاست.این استقامت و اراده پولادین آنگاهبیشتر تجلی می‏کرد که زنی چند نفر از نوع پرورشهای اخلاقی و تربیتهایصحیح و الهی بانوان بود که بر اثرآن شیرمردان میدانهای نبرد و زاهدانشب پدید آمدند.

عزیزانش را از دستمی‏داد چنانچه هفت پسر، دو برادر، شوهرو داماد بانویی به شهادت رسید اما اوهمچنان مقاوم و استوار بود و بی‏تابینمی‏کرد. بدین جهت است که مقام معظمرهبری حضرت آیت‏اللّه‏ خامنه‏ایفرموده‏اند: استقامت و ثباتی کهمادران، همسران و خواهران شهدا از خودنشان داده‏اند انسان را حیرت‏زدهمی‏کند.18

در راه خدا تن به خطر بایدداد در مقدم انقلاب سر باید داد آنشیرزنی که شوهرش گشت شهید می‏گفت: دراین راه پسر باید داد

مادری وقتیفرزندش شهید شد گفت می‏خواهم جنازه‏اشرا ببینم و چون چشمش بر بدن بی‏سر و دستپسرش افتاد دست خود را بالا برد و گفت:یا فاطمه زهرا(س) شادمانم از اینکهمی‏توانم صدایت بزنم، او در سردخانهپیکر فرزند را عطر و گلاب زد و با دقتداخل پارچه پیچید و در تشییع جنازه‏اشحتی یک قطره اشک نریخت.19

مادر دو شهید(حمید و مجید علیرضایی) می‏گوید وقتیفرزندانم به شهادت رسیدند خداوند صبرشگفتی به ما داد که خود و آشنایانم تعجبکردیم. اطرفیان می‏پرسیدند صبر شماواقعیت دارد یا اینکه شبها گریهمی‏کنید؟! در جوابشان گفتم دینی رانسبت به نظام و اسلام ادا کردم و قبلاًاحساس شرمندگی می‏کردم که شهیدینداده‏ام، هدیه ناقابلی بود که بهپیشگاه پروردگار تقدیم کردم.20

مسلمادر ورای هر صحنه از فداکاری که درجبهه‏ها آفریده شده سیمای یک مادر یاهمسر و یا خواهر شهید حضوری نورانیدارد. مادری که حاصل عمر خویش و جوانرشیدش را با رویی باز راهی جبهه نمود وبه هنگام شهادتش خون در دل و آفتاب درجبین، مقاوم ایستاد، همسری که آرزوهایجوانی خود را در کوله‏پشتی شوهرش بست واو را به سوی جبهه‏ها اعزام کرد و آنخواهری که تمام محبتش را دعای خیری نمودو برادرش را مهیای دفاع از اسلام نمود،نقش مؤثر زنان را در بعد عاطفی و تربیتیجنگ ترسیم می‏کند. نمونه دیگر ازصحنه‏های شکوهمند ایثار بانوان،ازدواج آنان با جانبازان است. خواهررؤوفی‏فرد می‏گوید از وقتی با جانبازیازدواج کرده‏ام احساس سعادت و خوشبختیمی‏کنم!21 خواهر فاطمه جم نیز انگیزهازدواج با یک جانباز را جلب رضایت خدادانسته و می‏افزاید که همین موضوع خودیک نوع فداکاری است ولی نیاز به ایماندارد و با توجه به حق، مشکلات نادیدهانگاشته شده و حتی احساس خوشبختیمی‏نمایم.22

آن زن پاکدامنی کهازدواج با یک جانبازی را که از ناحیهچشم صدمه دیده و پاهایش قطع شده افتخارمی‏داند واقعا به مقام والای انسانیرسیده و هر انسان آزاده‏ای از اینایثار، درس اخلاص و دیانت و ولایت رافرا می‏گیرد و در احادیث آمده که اگرانسان بر هوای نفس غلبه کند مقامش ازملائکه برتر است و آیا به راستی بهشتزیر پای چنین زنانی نیست؟ و گویا آناناز ملکوت تحفه‏ای آورده‏اند،جانبازان شاهد در همین دنیا در جوارچنین همسرانی احساس انس و بقا را درکمی‏کنند و از شمیم دوستی، روحشان بهپرواز در می‏آید و رنجهای بزرگ خود رادر پرتو چنین فداکاریهای بانوان از یادمی‏برند و در صفای چشمه مودّت جاری شدهتوسط همسران خود جز درک دیار دوست ووفای ازلی چیزی نمی‏یابند.

امامخمینی می‏فرماید: «... اینجانب در طولاین جنگ صحنه‏هایی از مادران، خواهرانو همسران عزیز از دست داده دیده‏ام کهگمان ندارم در غیر این انقلاب نظیریداشته باشد آنچه برای من یک خاطره

فراموش نشدنی است با اینکه تمامصحنه‏ها چنین است ازدواج یک دختر جوانبا یک پاسدار عزیز است که در جنگ هر دودست خود را از دست داده و از هر دو چشمآسیب دیده بود. روح بزرگ و سرشار از صفاو صمیمیت گفت: حال که نتوانستم به جبههبروم بگذار با این ازدواج دِین خود رابه انقلاب و به دینم ادا کرده باشم...».23

خدیجه را با مداوایی سطحی و بدونعملِ جراحتش به همان حال به سلولانفرادی بغداد می‏برند. مادران درهنگام شهادت فرزندان برومندشان زیباترین رجزها و شعارها ومرثیه‏های مبارزه‏طلبانه را برزبان جاری می‏ساختند. بسیجخواهران برای مقابله با فعالیتهای ضد انقلاب و منافقین درخصوص اطلاعات و عملیات حضور پرتحرک و چشمگیری داشتند. مقام معظمرهبری: استقامت و ثباتی که مادران همسران و خواهران شهدا از خود نشانداده‏اند انسان را حیرت‏زدهمی‏کند

تدارکات و پشتیبانی رزمندگان

در این صحنه نیز زنانفداکار نهایت تلاش و کوشش خود را جهتیاری رساندن به رزمندگان اسلام انجامدادند. امام خمینی در این موردفرموده‏اند: «شما در تاریخ نگاه کنیداز صدر تاریخ تا آخر. اگر پیدا کردید یکجایی را که زنها و زنهای جوانی که حالاباید فرض کنید که بروند سراغجوانی‏اشان، و پیرزنش، پیرمردش، اینطور کوشش کند در اینکه پشتیبانی ازارتشش بکند، پشتیبانی از پاسدارهایشبکند.»14

خواهران بسیجی علاوه بر آنکهدر ستادهای پشتیبانی و تدارکات، حضورفعال داشتند در بیمارستانها به عنوانامدادگر نقش ارزنده‏ای در بهبودمجروحین ایفا نمودند. بانوان در خصوصپتوشویی، لباسشویی رزمندگان، رفویلباس و ملحفه و تعمیر پوتین در مناطقجنگی حضور دلگرم‏کننده‏ای برایحماسه‏آفرینان داشتند، کم نیستندزنانی که در هنگام مهاجرت با تمامسختیهایی که آوارگی در بر دارد آنان بهتنهایی و در غیاب مردان مدافع شهرهابوده و مسؤولیت سرپرستی خانواده را بهعهده گرفته و دم بر نیاورده‏اند.

بانوان در کانونهایی چون انجمناسلامیسنگرنشینان را حمایت کردند، همچنینحداقل معیشت و دارایی زینتی خویش را بهرزمندگان اختصاص دادند و با برپاییجلسات روضه‏خوانی، برگزاری دعا ونیایش از حمایت معنوی نیز دریغنورزیدند. مادران در هنگام شهادتفرزندان برومندشان زیباترین رجزها وشعارها و مرثیه‏های مبارزه‏طلبانه رابر زبان جاری می‏ساختند و هر بار بارویی گشاده‏تر آمادگی بیشتر خود رابرای تقدیم دیگر فرزندانشان به پیشگاهاسلام اعلام می‏کردند. در پشت جبههسنگین‏ترین وظیفه در بیمارستانهایصحرایی و در شهرها به مجروحین و مصدومینجنگ تعلق داشت که این مسؤولیت بر عهدهزنان فداکار بهیار و پرستار و پزشک بود.در شهر ایلام به هنگام بمباران هواییبانوی پزشکی در حالی که همه به پناهگاهرفته بودند و شهر زیر حملات زمینی وهوایی دشمن می‏لرزید و قهرمانانهایستادگی می‏کرد، به کار جراحی و درمانزنی پرداخت و پس از اطمینان از رفع حالتاضطراری مصدوم خود به پناهگاه رفت.15

با تشکل انصار المجاهدین، خواهرانایثارگر به خانواده رزمندگان سرکشیکرده، و ضمن تفقد از زنان و فرزندان اینعزیزان، نیازهای احتمالی آنان را برطرفمی‏ساختند. کمکهای مردمی و سپاه بهوسیله این خواهران به خانواده سلحشورانانتقال و مشکلات و مسایل آنان به مقاماتو مسؤولین ذی‏ربط منتقل می‏شد. بدینسان با استمالت و رسیدگی به وضیعتخانواده‏های رزمندگان نقش تربیتی وعاطفی خود را ایفا کردند.16

از طریقتشکلهای مردمی، بومی و محلی به تهیهمواد غذایی، پوشاک رزمی و غیره خواهراناقدام کرده و خود در قالب کاروانهایدیدار از جبهه‏های نور در میان برادرانمبارز و خواهران ایمانی خویش حضوریافتهو نسبت به توزیع مواد و لوازم تهیه شدهدر خطوط نبرد علیه باطل انجام وظیفهمی‏کردند. در یکی از محورهای جبههچنگوله کاروان بزرگی از زنان مسلمانمتشکل از چند اتوبوس توقف نمود و ازسلحشوران تقاضا کرد تا سنگرهای خود راترک کرده تا آنها پتوها و وسایلزندگیشان را مرتب کنند و چنین شد.

حضور فعال خواهران بسیجی در بخشتولیدلباسهای ضد شیمیایی رزمندگان از دیگرجلوه‏های ایثار این فداکاران است. اینخواهران در مراکزی که مواد خنثی‏کنندهمواد شیمیایی بسته‏بندی می‏شد و نیزدر مراکزی که لباسهای ضد شیمیاییرزمندگان چسب‏زنی می‏گردید و خود اینچسبها از ترکیبهای شیمیایی عارضه‏داربود مشغول خدمت به اسلام بودند. بسیجخواهران برای مقابله با فعالیتهای ضدانقلاب و منافقین در خصوص اطلاعات وعملیات حضور پرتحرک و چشمگیری داشتند.خواهران دانش‏آموز علاوه بر کمکهای بهظاهر اندک اما ارزشمند با نامه‏هایتکان‏دهنده و لبریز از احساسات مذهبی وعلایق درونی به مبارزان از راه دوررزمندگان اسلام را تهییج و برای پیروزیآنان علیه کفر و ستم دعا می‏کردند.

شهامت بانوان در آبادان

حماسه‏آفرینی‏های زناندلاور جمهوری اسلامی ایران در طول هشتسال دفاع مقدس افزون‏تر از آن است کهبخواهیم در قید نگارش آوریم، همانها کهدوشادوش دلیرمردان عرصه‏های پیکارحماسه آفریدند و به دنیا نشان دادند کهوقتی موضوع دفاع از سرزمین و اسلام درمیان باشد سر از پا نمی‏شناسند. اینانگرچه دریایی از عاطفه‏اند اما در برابرتجاوز دشمن بعثی از عواطف خود گذشتند وپرتلاش و کوشا خویش را در تاریخ دفاعمقدس جمهوری اسلامی ایران ماندگارکردند. زنان گرچه پیشتر وظیفه پشتیبانیو حضور در پشت جبهه را بر عهده داشتنداما کم نیستند بانوانی که رو در رو بادشمن دست و پنجه نرم کردند و حتی آنان رابه خاک سیاه نشاندند، چنانچه بهنمونه‏هایی اشاره کردیم.

با شروعنائره جنگ و تهاجم و بمبارانهای هوایی وشلیک توپها و خمپاره‏های دشمن به شهرمقاوم آبادان و اعلام وضع اضطراری وحالت جنگی در آبادان و بسیج عمومی بهمنظور مقابله و دفاع از این دیار و دفعتجاوز دشمن از همان ابتدا خواهرانمتعهد و شجاع داوطلبانه به یاریسپاهیان و نیروهای مردمی و نظامی وانتظامی شتافته و در اموری چون احداثسنگر و تهیه مواد آتش‏زا وکوکتل‏مولوتوف و تدارک وسایل ومایحتاج رزمندگان و امداد و درمان ومعالجه مجروحین، ترغیب و تشویقعمومی به مقاومت و ایستادگی و ایجاد جومناسب و مثبت روحی رزمندگان و نیز بهدست گرفتن سلاح، حفاظت از مقرها وپایگاهها، مساجد و مقابله با توطئه‏هاو رفع جو رعب و وحشت که توسط گروههایالحادی و نفاق ایجاد شده بود، مستقیماحضوری فعال و مؤثر داشته‏اند و اوجحضور حماسی و شجاعانه بانوان آبادانیپس از محاصره شهر و در تنگنا قرار دادنمردم باقی خانم آمنه وهاب‏زاده تا سال 1362 در جبهه بود و تنها برایتعویض نیرو انتقال مجروحین بدحال به تهران و شهرهای دیگر جبهه را ترکمی‏نمود و در این مدت هفت بارمجروح گردید.

مانده در شهر نمایانچشمگیرتری دارد به نحوی که اکثریت قریببه اتفاق همسران و خواهران، مادران ودختران سپاهیان و نیروهای مردمی ورزمنده، حاضر به ترک خانه و کاشانه خودو تنها گذاشتن همسر، برادران و مبارزانشهر نشده و با تقبل رنج و مشقات زندگیطاقت‏فرسا در شهری جنگ‏زده تحمل همهنوع مصایب را نموده و تا پای مجروح شدن وبه شهادت رسیدن خود، فرزندان، مردان ووابستگان دلاورانه مقاومت کردند و هرروز شاهد به خون خفتن عزیزانی شده کهزینب‏گونه آنان را تشییع و دفن نموده وبه درمان و معالجه مجروحان دربیمارستانها همت گمارده بودند، در امرتدارک، تهیه خوراک و غذای رزمندگانفعال و در کنار همه امور و پشتیبانیهایمحورهای خطوط دفاعی در نمازهای پرصلابتو دشمن‏شکن شهر که تحت هیچ شرایط سخت وحاد ترک نگردید شرکت کردند و با حضورشکوهمند خویش روحیه سلحشوران را تقویتکردند که آمار بالای جانبازان و شهدایزن آبادان خود مؤیدی روشن بر اینادعاست. این حضور و مشارکت تا پایان جنگـ مگر در مواردی که به دستور فرماندهاننظامی بنا به برخی ملاحظات دستور تخلیهشهر داده می‏شد ـ به طور مستمر ادامهداشت. اسارت تعدادی از زنان خود حکایتیگویا و روشن از حضور زنان متعهد درسنگرهای پشتیبانی، امداد و درمان استکه حتی حاضر به رها نمودن مجروحین بهبهای اسارت نشده و مسؤولیت و مشارکتخویش را تا انتها به پایان رسانیدند.

شهر اهواز به دلیل مرکزیتتصمیم‏گیری‏های نظامی، سیاسی واجرایی استان خوزستان و نیز به عنواناولین و مهمترین شهر مقدم جبهه‏هااهمیت ویژه‏ای را دارا بود و مراکزعمده و عقبه‏های اصلی نیروها و یگانهاو واحدها در این شهر متمرکز و اکثرمراکز آموزشی، صنعتی و اداری در اختیارو در خدمت جبهه‏های حق قرار گرفته وعمده امور امداد، درمان و تدارکاتپشتیبانیها، آموزشها، اعزام و بسیج وتجهیز رزمندگان اسلام از این شهر تدارکدیده می‏شد و علاوه بر نقش حیاتیرزمندگان در مقابله با تهاجم دشمن درکنار آنان زنان و خواهران مؤمن وحزب‏اللهی نیز زینب‏گونه به پا خاستهو به یاری منادیان نور و سعادت شتافته وبا حضور گسترده و فعالیتهای همه جانبه،عزم و اراده بانوان صدر اسلام را مجسم وتداعی کردند.12

معصومه آبادی که ازاهالی آبادان بود در آغاز جنگ تحمیلی بهعنوان نماینده فرمانداری این شهر درپرورشگاه و بیمارستانهای آبادانمسؤولیت خروج کودکان از منطقه راعهده‏دار گردید و در راستای همانمأموریت و به منظور امدادرسانی بهرزمندگان در تاریخ 23 مهر 1359 از سر بندر،عازم آبادان گشت اما به همراه تنی چنداز پزشکان و پزشکیاران در حوالی آبادانبه دست نیروهای بعثی که خود را با لباسسپاه مخفی کرده بودند اسیر گردید. او پساز تحمل چهل ماه اسارت و استقامت دربرابر شکنجه‏ها و فشارهای قوای عراق دردهم بهمن ماه سال 1362 از اسارت رهایییافتو از طریق فرودگاه ترکیه به ایرانبازگشت.13

در سنگر سوسنگرد وهویزه

خدیجه میرشکار همسر حبیب شریف(آزاده) و اهل بستان بود. پس از شروع جنگتحمیلی عراق علیه ایران چند روزی دربستان به رزمندگان کمک کرد آن گاه کهاین شهر تهدید گردید همراه والدین بهسوسنگرد آمد. چند روز در انتظار همسرشکه پاسدار کشور است می‏سوخت. جنگ بهسوسنگرد هم کشیده شد و سرانجام شوهرش ازمحاصره این دیار خبر داد و به خدیجه گفت:امشب شهر را ترک می‏کنیم تو هم با مامی‏آیی. قبل از طلوع آفتاب با ماشینیراه می‏افتند. حبیب اسلحه‏ای به خدیجهمی‏دهد تا در برابر تهاجم احتمالی ازخود دفاع کند، در این هنگام نفربری راملاحظه می‏کنند که تیرباری روی آن نصبشده است و تا خدیجه از شوهر می‏پرسد کهاین نفربر از کجا می‏آید تیربار ماشینحامل زن و شوهر را به رگبار می‏بندد. آندو مجروح می‏شوند و در پی آن اسیرانیهستند که اشغالگران بعثی آنها را تشنه ونیمه جان در کنار جاده بر روی خاکانداخته‏اند. پس از ساعاتی آمبولانسعراقی از راه می‏رسد و آن دو مجروح سوارمی‏شوند ولی خبری از مداوا نمی‏باشد.یک شب به همان حال باقی می‏مانند تا بهبیمارستان می‏رسند. در آنجا به خدیجهخون وصل می‏کنند اما او که تحمل نداردخون دشمن به بدنش وارد شود تلاش می‏کندقطع شود ولی فریاد وحشیانه افسر عراقیمانعی برای کار اوست، افسر بعثی باعصبانیت به وی می‏گوید: چه می‏کنی؟ اوکه چشمان خود را بسته تا آن مزدور رانبیند می‏گوید خون عراقی نمی‏خواهم.افسر بعثی می‏گوید تو را با همین خون تااین لحظه زنده نگه داشته‏ایم. چهاردهروز به همین منوال می‏گذرد. خدیجه را بامداوایی سطحی و بدون عملِ جراحتش بههمان حال به سلول انفرادی بغدادمی‏برند. پس از سه ماه او وارد اردوگاهموصل می‏گردد، هشت ماه میهمان اردوگاهاست. شکنجه‏های شدید عراقیها توشهپذیرایی از این بانوی شجاع است و صبرشدر برابر این همه رنج و فشار دژخیمان راعصبانی می‏کند. خدیجه میرشکار بعد ازسپری شدن دوران اسارت در اردوگاه موصلچهار ماه در زندان رمادیه به سر می‏بردتا اینکه لطف خداوند زمینه‏های رهاییاو را فراهم می‏کند.6

پیرزنی عرب درسوسنگرد زندگی می‏کرد و با وجود آنکهشوهری نابینا داشت از شهر دفاع کرد.مشهور است که او با چوب‏دستی خود چندسرباز عراقی را از پای در آورد.7 زنیرزمنده که مادر شهید نیز بود هنگامی کهعراقیها به شهر سوسنگرد آمدند آنها رابه خانه خود دعوت کرد و برایشان غذاتدارک دید، موقعی که آنها مشغولاستراحت بودند درب اتاق را از پشت بررویشان قفل کرد و نیروهای بسیجی را خبرنمود، آنان نیز آمدند و قوای متجاوز رابه اسارت گرفتند.8

در روزهای هفتم وهشتم مهر ماه 1359 مزدوران و ستونپنجمی‏های عراق وارد هویزه شدند و شروعبه ارعاب و تهدید مردم نمودند و به مرورسربازان بعثی نیز وارد شدند ولی با شورو حالی که مردم تا آن زمان از خود بروزداده بودند جرأت ورود به مرکز شهر رانداشتند و در کنار پل و ساحل کرخه نورچادر زده و از طریق ایادی خائن خود مردمرا ترغیب به حمایت از رژیم عراقمی‏نمودند و مردم غیور هویزه اعم از زنو مرد به طرق گوناگون خشم و انزجار خویشرا از آنان نشان دادند تا اینکه درتاریخ دهم مهر ماه سال 1359 زنان با فریادو شعار مردان را تهییج و جوانان راتشجیع حمله به عراقیهای مستقر در حاشیهشهر و مزدوران داخلی آنها نمودند کهبسیار مؤثر واقع شد به نحوی که با هجومهمگانی مواجه و به رغم کشتار و مجروحنمودن تعدادی از مردم بی‏گناه و زنان وکودکان بی‏پناه سرانجام در اثر هجومعمومی و غیرت زنان پا به فرار گذاشته وتا مدتها جرأت ورود به شهر رانداشتند.9

یکی از موارد جالب، مهم وگویای مشارکت بانوان فداکار، زنی استکه با آغاز تهاجم دشمن به مرزهای دشتآزادگان به انحاء مختلف و در عرصه‏هایگوناگون حضوری فعال و مؤثر در کنارهمسرش داشت تا اینکه سرانجام در محاصرهدوم سوسنگرد در 22 آبان 1359 در حالی که باخودرویی به رانندگی شوهرش اسناد ومدارک نظامی سپاه این شهر را برای آنکهبه دست دشمن نیفتد به اهواز انتقالمی‏داد مواجه با قطع جاده سوسنگرد ـاهواز در حد فاصل روستای ابوحمیزه وسوسنگرد توسط دشمن شد که به دست نیروهایمتجاوز اسیر گردید و چند سالی در اسارتدژخیمان بود.10

خواهر جانباز خانمآمنه وهاب‏زاده که از بانوان مبارزمی‏باشد و در جهت پیروزی انقلاب اسلامیتلاشهای مؤثری نموده است، در نماز جمعهمسؤول انتظامات بود که منافقین باترفندی حمله کردند و پایش را شکستند. ویدر روز نهم مهر ماه سال 1359 همراه با 250نفر بانوی امدادگر که او سرپرستی آنانرا عهده‏دار بود و روی چادر سیاهشانکفن به بر داشتند عازم جبهه نور علیهظلمت گردید. اعزام اول او حدود سه ماهطول کشید و بار دوم راهی خرمشهر گردید.او می‏گوید در سوسنگرد به دلیل شرایطمحیطی، خانه و سنگر یکی بود. به فاصله دویا سه کیلومتری خط مقدم بودیم که خبرآوردند خانه یکی از پاسداران بومی موردحمله چند نفر عراقی قرار گرفته است.همراه برادران به آنجا رفتم. همسرش تاتوانسته بود از خود مقاومت نشان داده ودر جایی که به او حمله کرده بودند قصدداشته از پنجره فرار کند که عراقیها بهاو حمله کرده و موهایش را گرفته و او رااز ناحیه گیسوان آویزان کرده بودند.برادران موفق شدند عراقی را هلاک کنند،پیکر نیمه جان این زن مقاوم را که پایینآوردیم، پوست سرش کنده شده بود. تمامبدنش را با دندان یا وسیله دیگر زخمینموده بودند. پیکر خونین او را به اهوازانتقال دادیم که خیلی تأثربرانگیز بود.آن زن مظلوم و مقاوم، سند افتخارآفرینیبانوان در صحنه‏های ایثار می‏باشد.خانم آمنه وهاب‏زاده، تا سال 1362 درجبهه بود و تنها برای تعویض نیرو،انتقال مجروحین بدحال به تهران وشهرهای دیگر جبهه را ترک می‏نمود و دراین مدت هفت بار مجروح گردید. او 36 ماهدر جبهه‏های جنوب و نه ماه در مناطق غرببود. در شهرستان سردشت موج‏گرفتگی موجبمجروح شدن وی گردید و در جبهه غرب دچارجراحت شیمیایی گشت. او جانباز 70%شیمیایی شده و از ناحیه دستگاه گوارش،ریه‏ها، چشمها و گوش دچار صدمات ولطمات جدی گردیده است.11

در خونین‏شهر

در سیو یکم شهریور ماه سال 1359 در شرایطی کهجمهوری اسلامی نوپای، پس از گذشت نزدیکیک سال و اندی استقرار، سرآغاز حاکمیتقانونی و نهادهای انقلابی در ارکاندولت اسلامی به حساب می‏آمد به ناگاههمسایه غربی بر اساس فرصت‏طلبی و خصلتدست‏نشاندگی خود بر آن شد که مطامع وخواستهای جاه‏طلبانه خود را از طریقجنگی ظالمانه و تجاوزی ناخواسته برکشور ایران و مردم آن تحمیل کند. ارتشعراق که بر اساس محاسبات دقیق وضعیت وشرایط داخلی و بیرونی جمهوری اسلامیفتح یک هفته‏ای تهران را تعقیبمی‏نمود در روزهای نخست تجاوز بی‏آنکهبا مانعی جدی در مرزها برخورد کندگستاخانه به قلمرو جمهوری اسلامی ایرانهجوم آورد و همچنان به پیش می‏راند تاآنجا که خود را در پشت اهواز و خرمشهردیده و با مشاهده این اوضاع به تداومتجاوز راغب‏تر گردیده بود. از آن پس بودکه خلق حماسه‏ها آغاز شد و سراسرجبهه‏ها آوردگاه تن و تانک بود. حضورشکوهمند امت اسلامی در مقابل یورشمتجاوزان از برگهای زرین انقلاب اسلامیاست که هیچ گاه از یادها فراموش نخواهدشد. زنان گرچه از حضور در صحنه و خط مقدممعاف بودند ولی با شروع جنگ، اینشیردلان شهرهای مرزی در جنوب و غرب کشوربودند که در هجوم ناجوانمردانه خصم درکنار مردان خود قدم به قدم با بعثیهادرگیر شدند و در راه دفع شرارت دشمن ازوطن، خانواده و جان خویش هم مایهنهادند. یکی از مظلومانه‏ترینجلوه‏های جنگ نقشی است که زنان قهرماندر شهرهای جنگی به دوش گرفتند، مناظردردناکی آفریده شد، مادران جوانی کهفرزند در آغوش، پذیرای بمب و موشک شدندو در ملکوتی‏ترین حالات به سویپروردگار خویش شتافتند در حالی کهمردانشان در دفاع از حریم میهن اسلامیدر جبهه‏ها حضور داشتند، در آن روزهاییکه دشمن پشت دیوار خرمشهر منتظر ورودبود و شهر به تدریج از ساکنان خود خالیمی‏شد، خواهران بسیج و سپاه خرمشهر ازجمله بانوانی بودند که ضمن جلوگیری ازمهاجرت خانواده‏هایشان خود به محافظتاز انبار مهمات و رساندن آنها بهرزمندگان اسلام پرداختند، محل استقرارعده‏ای دیگر از این زنان شجاع، مسجدجامع خرمشهر بود که از آنجا برای حفرسنگر به نقاط حساس شهر اعزام می‏شدند.با اینکه تعداد آنها اغلب زیاد نبود ولیدلهایشان چون دریا وسیع و چون کوه محکمواستوار بود و این شجاعت و رشادت بهرزمندگان دلگرمی می‏داد. برخی زنان تاآخرین روز در خرمشهر باقی ماندند تاجایی که برادران با اصرار فراوان آنانرا از شهر خارج کردند. آنان نه تنها باحفر سنگر و تهیه غذا برای رزمندگان وحفاظت از مهمات، ایشان را یاریمی‏دادند بلکه گاهی با اینکه تعلیماتنظامی را در سطح ابتدایی گذرانده بودندساعتها در خط مقدم جبهه در برابر دشمنبعثی می‏جنگیدند.1

در خرمشهر خواهریبود به نام زهره حسینی که در هفته اولجنگ پدر شهیدش را با دستان خویش دفن کردو روز یازدهم مهر ماه هم بدن قطعه قطعهشده برادرش علی را که در مدرسه کشته شدبه خاک سپرد. خداوند به این خواهر چنانتحملی داده بود که کارش در گلزار شهیداندفن شهدا و نگهبانی جنازه‏ها شده بود.2

خواهر بلقیس ملکیان می‏گوید: برخیازبانوان که در خرمشهر نمی‏توانستند خودرا از فرزندان جوان دلیرشان، پاسدارانو نیروهای مردمی جدا ببینند و آنها رازیر رگبارهای مسلسلها و توپخانه‏هایدشمن رها کنند همچنان در شهر ایستادگیمی‏کردند و غذای رزمندگان را تهیه کردهو برایشان می‏فرستادند. من و برخی ازخواهران در مقر باقی مانده و به کارامداد مجروحین پرداخته بودیم اما بقیهخواهران همدوش با برادرانمان بامزدوران در خرمشهر خواهری بود بهنام زهره حسینی که در هفته اول جنگ پدر شهیدش را با دستان خویش دفنکرد و روز یازدهم مهر ماه هم بدنقطعه قطعه شده برادرش علی را که درمدرسه کشته شد به خاک سپرد.

رژیمبعث می‏جنگیدند. وی می‏افزاید: مقر مانزدیک مسجد جامع بود که در آن مقداری ازوسایل و مهمات برادران قرار داشت. رویهمین اصل دشمن که توسط ستون پنجم متوجهشده بود اطراف مسجد را می‏زد، لحظاتمرگ و زندگی فرا رسیده بود. هر آن امکانداشت خمپاره‏ای به سنگر ما اصابت کنداما ما همچنان مقاوم و پا بر جاایستادگی می‏کردیم، اسلحه‏هایمان رامسلح کردیم و هر کدام یک نارنجک دستی درجیب خود نهادیم. سرانجام زنانی که درشهر مانده بودند به خارج آن انتقال دادهشدند. تنها گروهی که باقی ماندندامدادرسانها بودند که من در میان آنهابودم و کارهای اورژانس را انجاممی‏دادیم، تکه‏های خمپاره‏ها و خمسهخمسه‏های دشمن در اطرافمان با صداهایناهنجار بر زمین می‏خورد و ناله‏ها وگریه‏ها و دعاهایمان با صداهای انفجارپی در پی در هم آمیخته بود. عده‏ای ازخواهران بدنهای پاک شهدا را جمع‏آوریکرده و به گورستان جنت‏آباد بردند کهاین کار هر روز آنان بود. خرمشهر که پساز قریب یک ماه مقاومت با کمترینامکانات دیگر با خون دلاوران قهرمانرنگین شده بود از این جهت امام خمینی درپیام خویش آن را خونین‏شهر نامید.3

فاطمه ناهیدی در روزهای آغازین جنگتحمیلی به همراه چند پزشک راهی سرپلذهاب گردید و از آنجا به گیلان غرب رفت،چند روزی در آنجا اقامت نمود و بهمداوای مجروحین پرداخت، پس از آنکه شدتنبرد در فاطمه در شرایط اسارت هرگز روحیه خود را نباخت. صورت وبدنش بر اثر شکنجه‏های دژخیمانبعثی مجروح شد و از دستانش خونمی‏چکید.

جنوب را به وی گزارشمی‏نمایند به همراه اکیپ پزشکی روانهدزفول گردید و از آنجا به خرمشهر رفت تادر میدان درگیری به کمک رزمندگانبشتابد. فاطمه به اتفاق همراهاندرمانگاهی را در خرمشهر مرتب می‏کند تاکار مداوای سلحشوران تسریع یابد و درهمان جا با سخنانش به دلاوران روحیهمی‏بخشد. در خرمشهر به او خبر می‏دهندکه در خط مقدم شلمچه درگیری شدیدی واقعشده است و در آنجا به نیروهای امدادگرنیاز دارند. او به این ناحیه می‏رود اماقبل از رسیدن به محل مأموریت، خط مقدمبهدست عراقیها می‏افتد و سلحشوران در دامعراقیها گرفتار می‏شوند. پزشک همراهفاطمه نیز تیر می‏خورد و فاطمه در همانجا به مداوای او می‏پردازد و سپس درکانالی مخفی می‏شود. عراقیها او رادستگیر کرده و چشمهایش را بسته و با یکنفربر او و دیگر همرزمانش را به عقبمی‏برند. فاطمه در شرایط اسارت هرگزروحیه خود را نباخت. صورت و بدنش بر اثرشکنجه‏های دژخیمان بعثی مجروح شد و ازدستانش خون می‏چکید اما خود را با زحمتبه در سلول انفرادی رسانید و با سختی،قامت راست کرد و با انگشتان خون‏آلودخود بر شکاف دریچه کوچک زندان نوشت:«اللّه‏ اکبر». او دوران چهار سالهاسارت خویش را با اراده‏ای پولادین وشهامت به عنوان اولین بانوی آزاده بهپایان رساند.4

بانویی فداکارمی‏گوید: در آغاز جنگ تحمیلی در چندکیلومتری جاده خرمشهر آبادان توسطنیروهای بعثی به اسارت درآمدم، ما ازاینکه منطقه به دست دشمن افتادهبی‏اطلاع بودیم و چون با آمبولانس بهناحیه مورد نظر اعزام شدیم از دوردشمنان را مشاهده کردیم که لباسهایشانشبیه لباس نیروهای خودی بود. گمان کردیمنیروهای ایرانی هستند ولی چون به آناننزدیک شدیم متوجه گردیدیم عراقی هستند.آنها از این ترفند استفاده کرده بودندکه از لباسهایی که شباهت به لباسهایرزمندگان ایران داشت استفاده کرده و باچنین حیله‏ای ما را غافلگیر نمایند.بدین گونه 23 روز بعد از آغاز جنگ تحمیلیمن که به عنوان امدادگر به جبهه آمدهبودم اسیر شدم. از بدو اسارت وقتیبعثیها متوجه شدند در بین اکیپی که اسیرکرده‏اند دو زن هست مات و مبهوت ماندهبودند و به دیگر عراقیها می‏گفتند ماژنرالهای زن ایرانی را دستگیر کردیم! باوجود اینکه در بازجوییها از راه رعب ووحشت و خشونت وارد گردیدند این خواهرهیچ گونه اطلاعاتی از نیروهای خودی بهدست دشمن نداد.5

بانوان در عرصه‏های ایثار

گلی زواره، غلامرضا

آوردیم که با تابش خورشید اسلام،بانوان جلوه‏هایی از ایثار و حماسه رابه نمایش گذاشتند و در پرتو انقلاباسلامی بار دیگر ما ناظر فداکاری زنانبودیم که رهبری این حماسه پرشکوه دربیانات و پیامهای خویش این وارستگیهارا مورد توجه و تحسین قرار داده‏اند. ازعوامل زمینه‏ساز مشارکت بانوان دردفاعمقدس، پیروزی انقلاب اسلامی، تأکیدموازین شرعی به دفاع بانوان از ارزشهایالهی، تأثیرپذیری از اسوه‏های ایثارصدر اسلام و تربیت در مکتب عاشورامی‏باشد. در این بخش تجلیهای اینایثارها و شهامتها را از نظر خوانندگانمی‏گذرانیم:

که همیشه ترس از ترکیدن آن لذت داشتن آن را از بین میبرد…