الگوی تغذیه پس از رمضان

ماه رمضان هم رو به پایان است. امسال ماه رمضان چطور بود؟ خیلی احساس تشنگی می کردید یا خیلی گرسنه می شدید؟ ضعف و سرگیجه اغلب روزها شما را آزار می داد یا نه؟ و... این ماه فرصت مناسبی بود تا عادات غذایی نامناسب را کنار بگذارید و عادات غذایی صحیحی را که برای حفظ سلامت مفیدند، همیشه به کار ببرید، این ماه، زمان مناسبی بود تا عادت کنیم که راس ساعت مشخصی غذای بخوریم، از میوه ها و سبزی ها بیشتر استفاده کنیم و نوشیدن آب زیاد را یکی از عادات هر روزه خود قرار دهیم و .

کمتر چربی بخورید

چربی ها از گروه های غذایی هستند که مصرفشان به شدت محدود می شود و ماه رمضان نیز به دلیل ایجاد احساس سنگینی و ترش کردن کمتر توصیه می شوند.

از این رو، همواره متخصصان تغذیه که مصرف مقداری چربی را ضروری می دانند، توصیه می کنند مصرف چربی بیشتر از 30 درصد کل انرژی دریافتی نباشد.

بنا به نظر متخصصان تنها 35 درصد افراد جامعه در حد نسبتا خوب و متعارف تحرک بدنی دارند و با این توصیف رشد فرآیند چاقی در جامعه دور از ذهن نیست و دیگر این که شیوع چاقی در زنان 2/5 برابر بیشتر از مردان است.

به عقیده متخصصان، روزه گرفتن در ماه رمضان موجب کاهش چربی خون و به تبع آن کاهش سکته قلبی و مغزی می شود. این ماه فرصت مناسبی است تا افراد عادات غلط مصرف غذاهای پرچرب را کاهش دهندکه به تبع آن، مواد زائد بدن دفع یا کاهش می یابد البته برای این منظور نوشیدن آب ضروری است.

به کیفیت رژیم غذایی تان توجه کنید.

به گفته محققان، حدود 40 درصد مردم کالری بالایی مصرف می کنند اما ازنظر آهن، کلسیم و سایر ریزمغذی ها مصرف آنها پایین است.

ضمن این که 20 درصد مردم نیز کالری کم مصرف می کنند که دچار سوءتغذیه می شوند.

دکتر سید ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه در زمینه پیروی از یک رژیم غذایی مطلوب به روزه داران می گوید: مصرف مواد غذایی حاوی قند ساده و آب زیاد هنگام افطار می تواند ظرف مدت زمان کمی سطح قند خون را به حد طبیعی برساند که برای تضمین عملکرد مناسب سلول های مغزی و دیگر سلول های عصبی بسیار حیاتی است. البته باید توجه داشت در این میان مصرف مواد پروتئینی با ارزش بیولوژیک بالا در کنار این مواد قندی می تواند روند جایگزینی گلیکوژن را سرعت بخشد.

وی با اشاره به این که خرما با داشتن قند بالا، فیبر، کربوهیدرات، پتاسیم و منیزیم یکی از مواد غذایی مناسب برای افطار است، می گوید: مصرف آبمیوه های طبیعی و سوپی که از مخلوط حبوبات، غلات و سبزیجات تشکیل شده ، هنگام افطار مناسب است و می تواند با تنظیم سطح قند خون، آب و الکترولیت ها، شرایط بدن را به حالت طبیعی بازگرداند.

در نتیجه شما می توانید با ادامه این الگوی تغذیه در طول سال، به حفظ سلامت خود کمک کنید.

نکته مهم دیگری که این روزها می توانید آن را به صورت عادتی همیشگی درآورید، آن است که غذا را هر روز راس ساعت مشخص میل کرده و از یک برنامه منظم پیروی کنید.

بیشتر میوه و سبزی بخورید

حتما می دانید که میو ه ها و سبزی ها از منابع غذایی ویتامین ها و مواد معدنی بوده، برای سلامت بسیار ضروری هستند و هر روز باید مقدار معینی از این گروه های غذایی را دریافت کرد. دکتر مظهری درباره مصرف میوه و سبزی ها در ماه رمضان می گوید: در مدت روزه داری شرایط فیزیولوژیکی بدن در وضعیتی قرار می گیرد که سطح رادیکال های آزاد افزایش می یابد. از این رو مصرف زیاد سبزی ها و میوه ها (خصوصا مرکبات) پس از مصرف غذای بعد افطار، علاوه بر تسهیل هضم غذا، تامین کننده ویتامین ها، املاح معدنی و فیتوکمیکال هایی است که برای عملکرد طبیعی بدن و خنثی کردن رادیکال های آزاد لازم است. نکته ای را که باید هنگام مصرف میوه ها و سبزی ها به خاطر بسپارید آن است که هرگز میوه و سبزی را با هم میل نکنید، زیرا هر یک از آنها برای هضم به آنزیم خاصی نیازمندند و ترشح هم زمان این آنزیم ها می تواند اختلال در هضم را به همراه داشته باشد. به علاوه تا جایی که امکان دارد از میوه و سبزی تازه استفاده کنید که هیچ نوع فرآیندی روی آنها انجام نشده و هر روز حداقل از سه نوع میوه استفاده کنید و سه تا پنج لیوان سبزی.

همیشه آب زیاد بنوشید

حتما شنیده ایدکه نوشیدن زیاد آب به دفع سموم بدن کمک می کند وحتی موجب بهبود سوخت و ساز چربی ها شده، در اصلاح روند لاغری موثر است. به علاوه این نوشیدنی که این روزها به عنوان یک ماده مغذی شناخته شده و به کاهش خستگی، تولید ادرار و کاهش دمای بدن کمک می کند.

دکتر مظهری با تاکید بر روزه داران برای نوشیدن 6 تا 8 لیوان آب گفته است: بهترین زمان دریافت آب، زمان بین افطار و خواب است. نوشیدن آب کافی در این فرصت علاوه بر جلوگیری از بروز کم آبی هنگام روزه داری، می تواند نقش بسیار مهمی در سم زدایی از دستگاه گوارش ایفا کند. حتما می پرسید به طور کل در چه زمان ها نباید آب نوشید؟ باید به شما بگوییم نیم ساعت قبل از یک وعده غذایی و دو ساعت بعد از آن نباید آب نوشید. اگر قبل از اینکه معده شما به طور کامل غذایی را هضم کند، آب بنوشید، ترشحات معده شما رقیق و هضم غذا با مشکل روبرو می شود. به علاوه همه مایعاتی که در آن زمان دریافت می شود، همراه با غذاهای حمل شده، سبب افزایش وزن می شود.

نوشیدن لبنیات را جدی بگیرید.

شیر و لبنیات از مهم ترین مواد غذایی به حساب می آیند که مانع بروز پوکی استخوان شده، قسمت عمده پروتئین مورد نیاز بدن را تامین می کنند. در ماه رمضان نیز بر مصرف این گروه غذایی به خصوص برای بازکردن روزه تاکید شده است. شما می توانید با عادت کردن به مصرف مقادیر معینی شیر، ماست و دوغ به حفظ سلامتی خود کمک کنید. تحقیقات نشان داده است، مصرف مواد یا غذاهای حاوی کلسیم ازجمله لبنیات از ایجاد سنگ های کلیوی پیشگیری یا از رشد آنها جلوگیری می کند. به گفته محققان مصرف مواد کلسیم دار و گنجاندن کلسیم در رژیم غذایی به میزان مناسب یکی از موثرترین راه های پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه است، در گذشته تصور می شد، هر ماده ای که کلسیم زیاد داشته باشد باعث تشکیل بیشتر سنگ های کلیوی است اما مطالعات مبتنی بر شواهد دقیق در 10 سال گذشته نشان داده است مصرف مواد حاوی کلسیم، اغلب موارد نه تنها منجر به ایجاد سنگ های کلیوی یا تشدید این بیماری نمی شود بلکه در جلوگیری از رشد آنها بسیار موثر است . بنابراین اگر در برنامه تغذیه روزانه لبنیات و مواد کلسیم دار به میزان کافی گنجانده شود، آمار ابتلا به سنگ کلیه - که یکی از شایع ترین بیماری های کلیوی همه سنین در کشور است - کاهش می یابد و از بسیاری امراض و عوارض دیگر نیز پیشگیری می کند.

الگوی تغذیه پس از رمضان

ماه رمضان هم رو به پایان است. امسال ماه رمضان چطور بود؟ خیلی احساس تشنگی می کردید یا خیلی گرسنه می شدید؟ ضعف و سرگیجه اغلب روزها شما را آزار می داد یا نه؟ و... این ماه فرصت مناسبی بود تا عادات غذایی نامناسب را کنار بگذارید و عادات غذایی صحیحی را که برای حفظ سلامت مفیدند، همیشه به کار ببرید، این ماه، زمان مناسبی بود تا عادت کنیم که راس ساعت مشخصی غذای بخوریم، از میوه ها و سبزی ها بیشتر استفاده کنیم و نوشیدن آب زیاد را یکی از عادات هر روزه خود قرار دهیم و .

کمتر چربی بخورید

چربی ها از گروه های غذایی هستند که مصرفشان به شدت محدود می شود و ماه رمضان نیز به دلیل ایجاد احساس سنگینی و ترش کردن کمتر توصیه می شوند.

از این رو، همواره متخصصان تغذیه که مصرف مقداری چربی را ضروری می دانند، توصیه می کنند مصرف چربی بیشتر از 30 درصد کل انرژی دریافتی نباشد.

بنا به نظر متخصصان تنها 35 درصد افراد جامعه در حد نسبتا خوب و متعارف تحرک بدنی دارند و با این توصیف رشد فرآیند چاقی در جامعه دور از ذهن نیست و دیگر این که شیوع چاقی در زنان 2/5 برابر بیشتر از مردان است.

به عقیده متخصصان، روزه گرفتن در ماه رمضان موجب کاهش چربی خون و به تبع آن کاهش سکته قلبی و مغزی می شود. این ماه فرصت مناسبی است تا افراد عادات غلط مصرف غذاهای پرچرب را کاهش دهندکه به تبع آن، مواد زائد بدن دفع یا کاهش می یابد البته برای این منظور نوشیدن آب ضروری است.

به کیفیت رژیم غذایی تان توجه کنید.

به گفته محققان، حدود 40 درصد مردم کالری بالایی مصرف می کنند اما ازنظر آهن، کلسیم و سایر ریزمغذی ها مصرف آنها پایین است.

ضمن این که 20 درصد مردم نیز کالری کم مصرف می کنند که دچار سوءتغذیه می شوند.

دکتر سید ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه در زمینه پیروی از یک رژیم غذایی مطلوب به روزه داران می گوید: مصرف مواد غذایی حاوی قند ساده و آب زیاد هنگام افطار می تواند ظرف مدت زمان کمی سطح قند خون را به حد طبیعی برساند که برای تضمین عملکرد مناسب سلول های مغزی و دیگر سلول های عصبی بسیار حیاتی است. البته باید توجه داشت در این میان مصرف مواد پروتئینی با ارزش بیولوژیک بالا در کنار این مواد قندی می تواند روند جایگزینی گلیکوژن را سرعت بخشد.

وی با اشاره به این که خرما با داشتن قند بالا، فیبر، کربوهیدرات، پتاسیم و منیزیم یکی از مواد غذایی مناسب برای افطار است، می گوید: مصرف آبمیوه های طبیعی و سوپی که از مخلوط حبوبات، غلات و سبزیجات تشکیل شده ، هنگام افطار مناسب است و می تواند با تنظیم سطح قند خون، آب و الکترولیت ها، شرایط بدن را به حالت طبیعی بازگرداند.

در نتیجه شما می توانید با ادامه این الگوی تغذیه در طول سال، به حفظ سلامت خود کمک کنید.

نکته مهم دیگری که این روزها می توانید آن را به صورت عادتی همیشگی درآورید، آن است که غذا را هر روز راس ساعت مشخص میل کرده و از یک برنامه منظم پیروی کنید.

بیشتر میوه و سبزی بخورید

حتما می دانید که میو ه ها و سبزی ها از منابع غذایی ویتامین ها و مواد معدنی بوده، برای سلامت بسیار ضروری هستند و هر روز باید مقدار معینی از این گروه های غذایی را دریافت کرد. دکتر مظهری درباره مصرف میوه و سبزی ها در ماه رمضان می گوید: در مدت روزه داری شرایط فیزیولوژیکی بدن در وضعیتی قرار می گیرد که سطح رادیکال های آزاد افزایش می یابد. از این رو مصرف زیاد سبزی ها و میوه ها (خصوصا مرکبات) پس از مصرف غذای بعد افطار، علاوه بر تسهیل هضم غذا، تامین کننده ویتامین ها، املاح معدنی و فیتوکمیکال هایی است که برای عملکرد طبیعی بدن و خنثی کردن رادیکال های آزاد لازم است. نکته ای را که باید هنگام مصرف میوه ها و سبزی ها به خاطر بسپارید آن است که هرگز میوه و سبزی را با هم میل نکنید، زیرا هر یک از آنها برای هضم به آنزیم خاصی نیازمندند و ترشح هم زمان این آنزیم ها می تواند اختلال در هضم را به همراه داشته باشد. به علاوه تا جایی که امکان دارد از میوه و سبزی تازه استفاده کنید که هیچ نوع فرآیندی روی آنها انجام نشده و هر روز حداقل از سه نوع میوه استفاده کنید و سه تا پنج لیوان سبزی.

همیشه آب زیاد بنوشید

حتما شنیده ایدکه نوشیدن زیاد آب به دفع سموم بدن کمک می کند وحتی موجب بهبود سوخت و ساز چربی ها شده، در اصلاح روند لاغری موثر است. به علاوه این نوشیدنی که این روزها به عنوان یک ماده مغذی شناخته شده و به کاهش خستگی، تولید ادرار و کاهش دمای بدن کمک می کند.

دکتر مظهری با تاکید بر روزه داران برای نوشیدن 6 تا 8 لیوان آب گفته است: بهترین زمان دریافت آب، زمان بین افطار و خواب است. نوشیدن آب کافی در این فرصت علاوه بر جلوگیری از بروز کم آبی هنگام روزه داری، می تواند نقش بسیار مهمی در سم زدایی از دستگاه گوارش ایفا کند. حتما می پرسید به طور کل در چه زمان ها نباید آب نوشید؟ باید به شما بگوییم نیم ساعت قبل از یک وعده غذایی و دو ساعت بعد از آن نباید آب نوشید. اگر قبل از اینکه معده شما به طور کامل غذایی را هضم کند، آب بنوشید، ترشحات معده شما رقیق و هضم غذا با مشکل روبرو می شود. به علاوه همه مایعاتی که در آن زمان دریافت می شود، همراه با غذاهای حمل شده، سبب افزایش وزن می شود.

نوشیدن لبنیات را جدی بگیرید.

شیر و لبنیات از مهم ترین مواد غذایی به حساب می آیند که مانع بروز پوکی استخوان شده، قسمت عمده پروتئین مورد نیاز بدن را تامین می کنند. در ماه رمضان نیز بر مصرف این گروه غذایی به خصوص برای بازکردن روزه تاکید شده است. شما می توانید با عادت کردن به مصرف مقادیر معینی شیر، ماست و دوغ به حفظ سلامتی خود کمک کنید. تحقیقات نشان داده است، مصرف مواد یا غذاهای حاوی کلسیم ازجمله لبنیات از ایجاد سنگ های کلیوی پیشگیری یا از رشد آنها جلوگیری می کند. به گفته محققان مصرف مواد کلسیم دار و گنجاندن کلسیم در رژیم غذایی به میزان مناسب یکی از موثرترین راه های پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه است، در گذشته تصور می شد، هر ماده ای که کلسیم زیاد داشته باشد باعث تشکیل بیشتر سنگ های کلیوی است اما مطالعات مبتنی بر شواهد دقیق در 10 سال گذشته نشان داده است مصرف مواد حاوی کلسیم، اغلب موارد نه تنها منجر به ایجاد سنگ های کلیوی یا تشدید این بیماری نمی شود بلکه در جلوگیری از رشد آنها بسیار موثر است . بنابراین اگر در برنامه تغذیه روزانه لبنیات و مواد کلسیم دار به میزان کافی گنجانده شود، آمار ابتلا به سنگ کلیه - که یکی از شایع ترین بیماری های کلیوی همه سنین در کشور است - کاهش می یابد و از بسیاری امراض و عوارض دیگر نیز پیشگیری می کند.

قیانـوس رمضان

عمده عمر بشر در طول تاریخ، هرز رفته است و هدر شده! با ما هم عقیده نیستید؟

اگر بشر، تمامی حرفهای خیر خود را روی هم می انباشت. آیا نردبانی رو به آسمان نمی پرداخت؟

اگر بشر، تمامی فریادهای به حق خود را به سمت نابکاران جهت می داد، آیا نابکاری می ماند؟

اگر بشر، جوهر حرافی های خود را در شیشه می کرد، آیا هیچ قلمی بدون جوهر می ماند؟

و اگر بشر، قلم حراف خود را به بیل مبدل می کرد، آیا کشتزاری بی رونق می ماند؟

و اگر بشر، کاغذی را که ضایع می کند، در نشر کتاب خوب به کار می بست، آیا کسی بی نصیب از کتاب ارزان می ماند؟

و اگر تمام وقت ها و عمری را که بشر، صرف کوبیدن و تخطئه و پایین کشیدن همکیشان و همراهان خود کرده است، صرف دستگیری و مساعدت می کرد. آیا عالم گلستان نمی شد؟

بله، می شد، اما صد افسوس که این « اگر » های خوب، یک آرزو. و یک حسرت بیشتر نیستند. به اگرها می شود اندیشید، اما با آنها نمی توان زیست؟

در جامعه ما، بسیاری از سرمایه های ناب و حساس و بی بازگشت، خرج « منیت » های ما می شود: من، مال من، خانواده من، فهم من، من، من، من! البته قسمتی از این تعلقات، حق بشر است. اما فراتر از آن، مصیبتی است که آدمی، نه در وادی حق، که در عرصه ابلیس قدم می رند.

بشر اگر به اختیار خود بود و هیچ اصل و اصولی را نمی تافت، هیچگاه به « روح » خود نمی پرداخت.

اما خالق هستی، یک فرصت ویژه و ثابتی را برای بشر مؤمن تدارک دیده است تا در آن فرصت، مؤمن، فراتر از قیل و قالهای روزمره و عمر تلف کن، به خود، به روح خود می پردازد. این فرصت ناب و نورانی، رمضان است. ماه مبارکی که دستهای تمنایش را به سوی ما پیش آورده و ما را به جانب نور، فرا می خواند.

اگر خوب بنگریم، رمضان را با سینه ای صبور می بینیم. با دستانی مشتاق، باچهره ای بشاش، با لبانی به ذکر، با دامانی پر گل، با چشم اندازی پر امید، با دوستانی همراه، با قدمهایی پر طنین، با خبرهایی خوب، با وعده هایی خیر، با رازهایی سر به مهر، با اشاراتی از دوست، با نغمه هایی از بهشت، با طراوتی از باران، با سماجتی از نیاز، با حلاوتی از ناز، با دویدن، خرامیدن، افتادن، برخاستن، با سوز، با خراش، با زخم، با فریاد، با نجوا، با اشک، با اشک، با اشک، در کوفتن، پاسخ نشنیدن، در کوفتن، پاسخ نشنیدن، در کوفتن، در کوفتن، در کوفتن و ناگهان: دری که گشوده می شود ما را به اندرون فرا می خواند. اندرونی از نور محض. به وسعت هستی. و به وسعت یک لبخند نمکین دوست.

رمضان، ماه اصرار و درخواست و التجاست. اما نه فقط برای مؤمنینی که تک به تک، به گوشه انزوا در آیند و در خلوت خود، از دامان کبریایی حضرت حق، بیاویزند. این خلوت ها و استغاثه ها و خانه تکانی ها برای فرد فرد ما ضروری و لازم است. اما آن سو تر از آحاد یک امت، که هیمنه ی نظام نیز در رمضان، باید به توبه و بازگشت و خانه تکانی بپردازد.

در هیچ اندیشه و مرامی، « بازگشت »، حرکتی رو به « جلو » تلقی نمی شود الا در اسلام. توبه، اگر چه بازگشت است، اما در ذات خود، حرکتی است رو به جلو. بازگشت به چه؟ به دوران جاهلی؟ نه، به خود، به ذات و فطرت الهی خود. به این که: ما در این بلبشوی عالم، در چه موقفی قرار داریم و قرار است که چه بکنیم؟ پاسخ گویی به این سؤال مکرر، همان تذکر همیشگی و هشدار دهنده است که ما را از کج راهه ها به راه آورد. و از توجه به غیر، ما را به خالق هستی متوجه کند. در این میان، سیاستگذاران و گردانندگان نظام نیز باید به این سؤال اساسی بازگردند و موقف خود را مشخص کنند.

این که این انقلاب، به چه منظوری پا گرفته است و چه سرمایه هایی بای بر پایی آن صرف شده است و حالا، در این زمان، ما در کجای این اهداف مقدس قرار داریم؟ اگر بیراهه رفته ایم، بازگردیم. اگر آهسته رفته ایم، شتاب گیریم. اگر نامحرمان و دزدان به اندرون ما راه یافته اند، آنان را از حریم ناموس نظام برانیم. اگر به جای منفعت، لطمه زده ایم، پوزش بطلبیم. اگر به حرام خواری و حرام گویی در افتاده ایم، چرک و چربی آن را بروبیم و آب کنیم.

راستی اگر چشم دل خود را به روی هستی باز کنیم، باور خواهیم کرد که فراتر از « من و ما » ما، چه زیبایی های چشم نوازی بوده اند و از مدار توجه و تعلق ما دور بوده اند. هیچ آیا به این اندیشیده ایم که اگر دست ها و پاها و چشم ها و گوش ها و قلب و مغز ما، هر کدام به « من » خود می پرداختند و در ورای تعلق خود، به شاکله ای عزیزتر و بزرگتر و ناب تر مدد نمی کردند، ما به موجود شتر گاوپلنگی می ماندیم که در هر لحظه، به جانبی متمایل است و از انجام کوچکترین حرکت حساب شده عاجز است؟

اگر هر حنجره ای و قلمی و حرکتی و سرمایه داری در جامعه ما، تمنیات فردی و صنفی خود را دنبال کند و از مساعدت به کل نظام پرهیز کند، لاجرم زانوان این انقلاب الهی به زمین می رسد و کمین کردگان را برای دریدن ما جسور خواهد ساخت. رمضان، ماه عنایت و تدبر در کل هستی است.

ماه اندیشیدنبه علت ها و علت اصلی. شأن ما در این دایره وسیع، لکه ای و نقطه ای ناپیدا بیش نیست. که اگر به سیل نور بپیوندیم، ما را به اقیانوس کمال خواهد رساند و بر بقایمان انگشت خواهد نهاد. اما اگر نه، با همه ناپیدایی، بر « من » خود اصرار ورزیدیم و گردن برافروختیم و قوت قلم و حنجره و مال و جمعیت و طایفه خود را به رخ کشیدیم، با تلنگر جبر الهی تاریخ، به اعماق فراموشی و نیستی پرتاب خواهیم شد.

نه، ما قدر رمضان و سفره منورش را می دانیم. ما دوست داریم با سیل رمضان، به اقیانوس دوست بپیوندیم

افطار کردن،افطاری دادن

افطار کردن

روزه داران برای ادای نماز مغرب و عشا یا به مسجد می روند یا در خانه نماز به جا می آورند و نزد خانواده خویش افطار می کنند. آنهایی که در مسجد با جماعت نماز می خوانند اغلب در همان مسجد بین دو نماز روزه خود را باز می کنند. هر شب از طرف کسانی که نذر دارند و یا از درآمد موقوفه هایی که برای افطار معیّن شده است خرما، حلوا، شیرینی یا نان جو بین نمازگزاران تقسیم می شود.

آنهایی که در خانه نماز می خوانند اکثراً مقارن غروب وضو می گیرند و به نماز می ایستند. پس از نماز دعاهای مخصوص افطار را می خوانند. دعاهای افطار عبارت است از دعاهای: "اللهم لک صمت و علی رزقک افطرت و علیک توکلت"، "اللهمّ ربّ النّور العظیم". "بسم الله اللهمّ لک صمنا و علی رزقک افطرنا فتقبل منّا انک انت السمیع العلیم"، "بسم الله الرحمن الرّحیم یا واسع المغفره اغفرلی" و سوره مبارکه "قدر" که بیش از دعاهای دیگر خوانده می شود.

پس از خواندن نماز و دعاهای افطار، روزه خود را با لقمه ای نان جو یا دانه ای خرما باز می کنند. غذاهای افطار اغلب سبک و ساده است و روزه داران معمولاً از خوردن غذاهای سنگین پرهیز می کنند.

مردم جهرم هم افطار را با چند دانه خرما آغاز می کنند و عقیده دارند حضرت علی(ع) با خرما افطار می کردند و خوردن خرما را ثواب می دانند. شب دهم ماه رمضان هم عدس پلو می خورند و روز هفدهم را با کله پاچه افطار می کنند و می گویند کلّه ابن ملجم را قبل از اینکه موفق شود حضرت علی (ع) را به شهادت برساند می خوریم. شب نوزدهم با نان خشک و گل آبشن( آویشن ) افطار می کنند و معتقدند نان خشک و گل آبشن افطار حضرت فاطمه(س) بوده است. همچنین شب بیست و سوم گل آبشن و نان جو و پیاز می خورند و برای همسایگان هم می فرستند و می گویند این سه چیز خوراک حضرت علی(ع) بوده و حضرت غذای خود را به مستمندان می دادند و خود به نان جو کفایت می کردند.

در جهرم سر سفره افطار نان روغنی، نان فطیر خانگی و نان بازاری می گذارند و خرما و پنیر و یکی دو نوع مربا و حلوا هم به وفور دیده می شود. غذای افطار بیشتر کباب، شیر برنج، آش رشته و "مُسدووه" ( نوعی آش که با ماست تناول می شود) است و به ندرت برای افطار پلو پخته می شود. در بیجار گروس هنگام افطار، بزرگ خانواده انگشتش را به خاک تمیزی می زند و روزه اش را با خاک باز می کند. می گویند چون انسان از خاک آفریده شده است و سرانجام هم خاک می شود بهتر است در این ماه مقدس هم با خاک روزه را باز کنند تا ایمانشان استوار گردد.

افطاری دادن

افطاری دادن یکی از رسوم پسندیده است و آنها که توانایی دارند چند روز از ماه رمضان را افطاری می دهند و از روزه داران دعوت به عمل می آورند. افطاری دادن ثواب بسیار دارد و بسیاری معتقدند کسی که افطاری می دهد با ثواب روزه مهمانانش شریک می شود و خداوند اجر و مزد بسیار به او می دهد. بنا به همین عقیده یزدی ها معتقدند هنگام افطار بهتراست هر کس سر سفره خودش باشد زیرا اگر بر سر سفره دیگران بنشینند ثواب روزه آن روز به میزبان می رسد. از طرف دیگر بسیاری از مردم یزد آرزو می کنند برای افطار مهمان داشته باشند تا اجر بیشتری ببرند.

آنان که توانایی چندانی ندارند و نمی توانند از روزه داران پذیرایی کنند اما معتقد و علاقه مند به افطاری دادن هستند خرما یا شربت یا نوعی شیرینی مثل زولبیا، گوش فیل یا نان و پنیر به مسجد می برند و بین دو نماز مغرب و عشا از روزه داران پذیرایی می کنند.

در مشهد هم رسم پسندیده افطاری دادن بسیار مورد توجه است و اغلب خانواده ها هم چند روز از ماه رمضان را افطاری می دهند. البته سعی می کنند افطاری دادن مصادف با شبهای احیا نشود تا به دعا و شب زنده داری آنها لطمه ای وارد نگردد. از ساعتی به غروب مانده مهمانان به خانه میزبان می آیند و در اتاقی که معین شده است می نشینند. با صدای نقاره خانه حضرت رضا(ع) جلوی هر کدام از مهمانان یک سینی پیش افطاری که عبارت است از یک استکان آب جوش، چای شیرین، نان روغنی یا نان " قاق" و پنیر و مربا می گذارند. مهمانان پس از خواندن دعای افطار و سوره قدر، با خوردن آب جوش و یکی دو لقمه، نان و پنیر روزه را می گشایند و سپس به نماز مغرب و عشا می ایستند. صاحبخانه در اتاق دیگر سفره پهن می کند و غذاهای افطار را در سفره می چیند. غذاها اغلب عبارت است از کته با خورش بادمجان با قیمه، هویج پلو، آلبالو پلو، آبگوشت، حلوای آرد گندم، شله زرد، یخ در بهشت، شیربرنج و فرنی. اگر تابستان باشد بعد از افطار با میوه و فالوده نشاسته یا فالوده انار یا فالوده سیب از مهمانان پذیرایی می کنند. وجود شیرینی و زولبیا هم سر سفره افطار از واجبات است.

در بجنورد وقتی مهمانان سر سفره افطار نشستند جلو هر کس یک قوری چای یکرنگ و یک استکان می گذارند تا هر قدر مایل باشد از قوری مخصوص به خود چای بریزد و بنوشد. اگر چای کم رنگ باشد قدری از چای قوری بزرگی که روی سماور در گوشه اطاق است روی قوری می ریزند و همیشه دو سه نفر مراقبند تا احتیاجات مهمانان را برآورند.

در خرانق یزد دو مسجد وجود دارد یکی مسجد "سرچشمه" و یکی مسجد " توده" یا مسجد "جامع" شبهای ماه رمضان از درآمد موقوفات در هر دو مسجد افطاری می دهند.

افراد در هنگام افطار از خوردن آش پرهیز کنند

افراد در هنگام افطار از خوردن آش پرهیز کنند

افراد در هنگام افطار باید از خوردن آش پرهیز کنند، زیرا این غذا نفاخ و حجیم و اثر مفیدی نداشته و باعث ناراحتی دستگاه گوارش می‌شود.

خدیجه رحمانی کارشناس ارشد تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس بهداشت و درمان ایسنا، اظهارداشت: روزه‌ اثرات مفید بهداشتی و تغذیه‌ای را به دنبال دارد که در سطح جامعه از نظر حفظ و ارتقاء سلامت بسیار حائز اهمیت است؛ از جمله اثرات مفید روز‌ه‌داری کاهش قندخون، کلسترول بخصوص LDL و VLDL تری گلیسرید و در مقابل افزایش HDL است، که در مجموع باعث کاهش وزن و کاهش بروز بیماری‌های مزمن همچون فشارخون، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی و حتی سرطان‌ها می‌شود.

وی ادامه داد: بنابراین در هنگام ماه رمضان باید به کیفیت و کمیت غذا توجه شود.

رحمانی یادآور شد: در هر وعده‌ی افطار باید غذاهای سبک و زود هضمی همچون شیر، خرما، نان، پنیر و گردو، خامه، کره و مربا، تخم‌مرغ آب‌پز، شیربرنج، شله‌زرد و حلوا استفاده شود، البته مصرف یکی از این مواد به همراه یک ماده پروتئینی همانند شیر و لبنیات توصیه می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه مصرف غذاهای حجیم، سرخ‌ کرده و پر چرب در وقت افطار توصیه نمی‌شود، افزود: باید از مصرف چند نوع غذا در این وعده پرهیز و سعی شود تا مایعات در فاصله‌ی افطار تا سحر میل و از خوردن نوشابه‌های گازدار در این وعده به شدت پرهیز شود.

این کارشناس ارشد تغذیه تاکید کرد: خوردن غذای سحری ضمن افزایش کارایی روزانه از بروز صدماتی بر ارگان‌هایی همچون سیستم عصبی، چشم و قلب جلوگیری می‌کند؛ پس باید سحری شامل یک وعده غذایی کامل شامل پلو خورشت سبک و نه سرخ شده باشد، زیرا عدم صرف سحری عوارض سوء جبران‌ناپذیری را بر روی سلامت افراد می‌گذارد.

رحمانی در خاتمه در مورد افرادی که در طول روزه‌داری دچار ضعف و سرگیجه می‌شوند، خاطرنشان کرد: این مشکلات بدنبال افت قندخون در روزهای اول روزه‌داری بروز می‌کند و در صورت صرف سحری مفصل شامل کربوهیدرات‌های پیچیده‌ای همچون نان و برنج، این مشکل قابل حل است.

افراد در ماه مبارک رمضان باید 3 وعده غذا بخورند

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با صدور اطلاعیه ا ی به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان در خصوص شیوه صحیح تغذیه در این ماه به هموطنان توصیه هایی ارائه کرد.

به گزارش سرویس «بهداشت و درمان» خبرگزاری دانشجویان ایران، در این اطلاعیه آمده است: در ماه مبارک رمضان استفاده از برنامه غذایی متنوع و متعادل شامل چهار گروه اصلی غذایی (نان و غلات، میوه ها و سبزی ها، گوشت و حبوبات و تخم مرغ و شیر و لبنیات) به منظور حفظ سلامتی بدن و تامین انرژی و نیازهای تغذیه ای بدن توصیه می شود.

در این اطلاعیه با اشاره به این که افراد روزه دار مانند زمانی که روزه دار نیستند باید 3 وعده غذا بخورند که این وعده ها شامل سحر، افطار و شام است، آمده است: در هنگام افطار از غذاهای سبک و مختصر که شامل گروه های غذایی شیر و لبنیات، مانند شیر، ماست و پنیر است و نیز میوه ها، سبزیها، نان و غلات استفاده شود ضمن آن که استفاده از خرما در این ماه به خصوص در هنگام افطار برای تامین قند خون فرد روزه دار بسیار مؤثر است.

در ادامه این اطلاعیه آمده است: استفاده از مواد غذایی آبکی مانند سوپ، آش و همچنین مایعات به هنگام افطار و سحر موجب حفظ تعادل آب و املاح فرد روزه دار است با استفاده از سبزیها و میوه ها در هنگام سحر و افطار موجب حفظ تعادل آب و املاح فرد روزه دار است با استفاده از سبزیها و میوه ها در هنگام سحر و افطار که منبع خوبی از فیبر هستند نیز فرد روزه دار دچار یبوست نمی شود.

در اطلاعیه وزارت بهداشت به هموطنان توصیه شده است: پس از افطار و تا قبل از خواب، مایعات به خصوص آب بنوشند که بدن دچار کم آبی نشود و نیز به جای غذاهای چرب و سرخ کرده از غذاهای آب پز و بخارپز شده استفاده کنند.

در ادامه این اطلاعیه آمده است: افراد در مصرف انواع شیرینی ها در هنگام افطار چاقی و اضافه وزن را به دنبال دارد. همچنین مصرف انواع آش ها همراه با کشک و یا ماست، غذای مناسبی برای افطار است.

در این اطلاعیه به جوانان روزه دار توصیه شده است که سعی کنند هر روز در هنگام سحر و افطار از هر چهار گروه غذای اصلی یعنی نان و غلات، شیر و لبنیات، گروه گوشت و تخم مرغ و حبوبات و گروه میوه ها و سبزی ها استفاده کنند.

افراد دچار عیب انکساری نزدیک بینی باید با مشورت پزشک روزه بگیرند

به گفته متخصصان افراد دچار عیب انکساری نزدیک بینی باید با مشورت پزشک روزه بگیرند و روزه داری در سایر بیماران چشمی که دچار بیماری های سیستمیک همچون دیابت نیستند بلامانع است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) واحد علوم پزشکی ایران، دکتر«علیرضا غفاریه» متخصص چشم ضمن بیان این مطلب، افزود: بیمارانی که در حال درمان بیماری چشمی آب سیاه هستند نیز باید در خصوص روزه داری با پزشک خود مشورت کنند، چرا که روزه داری در دوره درمان این بیماری منجر به بروز مشکلاتی همچون آسیب عصب بینایی خواهد شد.

عضو آکادمی چشم پزشکان امریکا در ادامه گفت: از آنجا که در اغلب افراد دچار عیب انکساری نزدیک بینی با شماره عینک 6 به بالا، پرده چشم نازک است؛ بنابراین روزه داری باعث ایجاد خطراتی همچون کاهش حجم زجاجیه، جمع شدگی و کشش پرده چشم آنها می شود.

دکتر «مسعود ناصری پور» رییس مرکز تحقیقات چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران در ادامه این مبحث به خبرنگار ایسنا توضیح داد: روزه داری در بیماران چشمی که دچار بیماری های سیستمیک همچون دیابت و فشار خون بالا هستند، مشکل ساز است زیرا این بیماران باید مدام با مصرف دارو و رعایت رژیم غذایی خاص بیماری خود را کنترل کنند.

وی در ادامه اظهار داشت: برخی افراد به غلط تصور می کنند، عارضه خشکی چشمی مانع روزه داری است در صورتی که افراد دچار این عارضه با ادامه مصرف قطره اشکی در زمان هایی که پزشک معالج تعیین کرده است به عنوان مثال(سحر و افطار) می توانند روزه بگیرند.

لازم به ذکر است؛ ایجاد رسوب زیر قرنیه، رگ روی شبکیه و خونریزی شدید آن از جمله عوارض چشمی است که در پی کنترل نشدن بیماری های سیستمیک همچون دیابت رخ می دهد.

یک کارشناس تغذیه: افراد چاق قبل از افطار پیاده روی کنند

دکتر گودرزی در گفت وگو با خبرنگار «بهداشت و درمان» خبرگزاری دانشجویان ایران با بیان این مطلب اظهار کرد: روزه علاوه بر فضائل معنوی که سبب تقویت روح و روان آدمی می شود فوائد و محاسن فراوانی در جهت بهبود وضعیت سلامت انسان دارد که از آن جمله می توان به کاهش استرس، فشارهای روحی و روانی اشاره کرد.

وی افزود: از دیگر فواید روزه القاء انرژی مثبت است همچنین نقش اساسی در درمان چربی و قند خون، تنظیم تناسب بدن و رفع سموم و مواد زاید و غیره دارد.

وی تصریح کرد: روزه یک خانه تکانی کلی و اساسی از نظر روحی است. انسان روزه دار زمانی می تواند حداکثر بهره برداری را از آن ببرد که یک برنامه منظم و اصولی تغذیه در این ماه داشته باشد و با این برنامه علاوه بر جلوگیری از ورود مواد غذایی زائد نیازهای اساسی بدن به انواع ویتامین ها کاملا تامین شود.

این کارشناس تغذیه تصریح کرد: روزه داران باید سعی کنند افطار را با مواد غذایی شیرین و مایعات مانند یک استکان آب جوش و 2 یا 3 عدد خرما شروع نمایند و با آن یک لیوان شیر کم چرب به صورت گرم همراه با یک قاشق عسل میل نمایند سپس چند لقمه نان و پنیر و گردو صرف کنند.

گودرزی ادامه داد: باید حداقل بین افطار و شام دو ساعت فاصله وجود داشته باشد و در این مدت حداقل 10 تا 15 دقیقه قدم زده شود و از مایعاتی مانند چای و انواع نوشیدنی ها استفاده کرد؛ همچنین بین شام و خواب 5/1 تا دو ساعت فاصله باشد و در این فاصله از میوه و شیرینی استفاده شود.

این کارشناس تغذیه ادامه داد: روزه داران باید سعی کنند قبل از خواب یک لیوان شیر پاستوریزه و یک لیوان بزرگ نوشیدنی دیگر میل کنند و هنگام سحر حداقل یک ساعت قبل از اذان بیدار شوند و پس از مسواک یک لیوان شیر با 2 تا 3 عدد خرما مصرف کنند.

وی با بیان این که پس از مصرف غذای سحر روزه داران سعی کنند نخوابند و قدم بزنند اظهار کرد: زنان بین سنین 14 تا 15 سال باید در 24 ساعت یک وعده غذایی گوشت قرمز و در هفته یک تا دو وعده ماهی و میوه و سبزیجات در وعده های غذایی خود صرف نمایند.

گودرزی در پایان گفت: افرادی که از چاقی و سنگینی وزن رنج می برند توصیه می شود نزدیک به افطار پیاده روی کنند.

اغلب بیماری های گوارشی با روزه داری بهبود می یابند

روزه باعث تقویت عملکرد سیستم های بدن و اغلب بیماری های گوارشی با روزه داری بهبود می یابند.

دکتر حسین خدمت فوق تخصص گوارش و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت وگو با خبرنگار سرویس بهداشت و درمان ایسنا، اظهارداشت: گیرنده های موجود در معده و روده میزان مصرف غذا را تنظیم می کنند که این گیرنده ها در طور ماه رمضان با روزه داری بازسازی می شوند.

وی افزود: عملکرد بسیاری از سیستم های بدن همانند دستگاه گوارش، کبد، کلیه و اعصاب در ماه رمضان تقویت شده و پس از آن بهتر می توانند به هضم و جذب غذا بپردازند؛ همچنین اکثر بیماری های گوارشی با روزه بهبود می یابند و بیماری هایی نظیر چاقی، چربی و فشارخون بالا و بیماری های شایع دیگر نیز با روزه داری قابل درمان هستند.

دکتر خدمت با بیان اینکه برخی بیماری ها با روزه داری بهبود می یابند، اضافه کرد: سوءهاضمه بیماری است که در حدود 30 درصد افراد بروز می کند که افراد در دوره ای از زندگی دچار این بیماری می شوند که با درد بالای شکم، نفخ، سوزش سر دل، تهوع و استفراغ ظاهر می گردد که در طول روز این علایم تشدید شده و این بیماران با روزه داری به میزان قابل توجهی بهبود می یابند.

به گفته ی این استاد دانشگاه، کولیت عصبی یکی از بیماری های شایع دستگاه گوارش که اغلب در جوانان بروز می کند و در زنان شایع تر از مردان بوده و حدود 20 درصد افراد به آن مبتلا هستند که با یبوست، نفخ و درد شکم همراه است؛ از آنجایی که مصرف غذا عامل اصلی تشدید این بیماری است لذا روزه داری و کاهش میزان مصرف غذا موجب بهبود این بیماری می شود.

این فوق تخصص تصریح کرد: رفلاکس معده نیز از بیماری هایی است که با روزده داری بهبود می یابد، حدود 7 درصد افراد به این بیماری مبتلا هستند به طوری که مواد غذایی با ترشحات معده به طرف مری حرکت و موجب بروز سوزش و یا تورم را در مری و حنجره ایجاد می کند که مبتلایان به این بیماری نیز مشروط بر اینکه در فاصله ی بین افطار و سحر پرخوری نکنند بهبود می یابند.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: رعایت اصول تغذیه برای روزه داران بسیار اهمیت دارد و این افراد افطار را باید با مصرف مایعات سبک، گرم، بدون شیرینی و چربی آغاز کنند سپس غذا را به تدریج میل نمایند.

دکتر خدمت، وجود تنوع در ژریم غذایی را ضروری دانست و افزود: بهتر است افراد نوعی تنوع در رژیم غذایی ایجاد کنند تا در طول روز قادر به روزه داری باشند؛ بروز ضعف و کاهش قدرت جسمی برای روزه داران امر طبیعی است و این ضعف عامل بازسازی کبد و مواد ذخیره شده در استخوان، غدد و سیستم های بدن است.

دکتر خدمت در پایان خاطرنشان کرد: روزه داران از مصرف مایعات فراوان در هنگام سحر خودداری کنند

3. تعبیر فلسفی قدر، اصل علیت است.

"اصل علیت همان پیوند ضروری و قطعی حوادث با یکدیگر و این که هر حادثه‏ای تحتّم و قطعیت ضروری و قطعی خود را و همچنین تقدّر و خصوصیات وجودی خود را از امری یا اموری مقدم بر خود گرفته است.13 اصل علیت عمومی و نظام اسباب و مسببات بر جهان و جمیع وقایع و حوادث جهان حکمفرما است و هر حادثی، ضرورت و قطعیت وجود خود را و همچنین شکل و خصوصیت زمانی و مکانی و سایر خصوصیات وجودی خود را از علل متقدمه خود کسب کرده است و یک پیوند ناگسستی میان گذشته و حال و استقبال میان هر موجودی و علل متقدمه او هست."14 اما علل موجودات مادی ترکیبی از فاعل و ماده و شرایط و عدم موانع است که هر یک تأثیر خاص بر آن دارند و مجموع این تأثیرها قالب وجودی خاصی را شکل می‏دهند. اگر تمام این علل و شرایط و عدم موانع کنار هم گرد آیند، علت تامه ساخته می‏شود و معلول خود را ضرورت و وجود می‏دهد که از آن در متون دینی به قضای الاهی تعبیر می‏شود. اما هر موجودی با توجه به علل و شرایط خود قالبی خاص دارد که عوارض و ویژگی‏های وجودی‏اش را می‏سازد و در متون دینی از آن به قدر الاهی تعبیر می‏شود. پس این که می‏گویند در شب قدر همه مقدرات تقدیر می‏گردد، معنایش آن است که قالب معین و اندازه خاص هر پدیده روشن و اندازه‏گیری می‏شود. این اندازه‏گیری حتمی نیست؛ زیرا در عالم طبیعت رخ می‏دهد که جهان تغییر است و شرایط و موانعی خاص دارد. در این عالم، وجود اشیا تنها در صورتی قطعیت می‏یابد که علت تامه شان موجود شود؛ یعنی تمام شرایط موجود و همه موانع مفقود گردد و فاعل نیز تأثیر بخشد.15

با توجه به مقدمه فوق، رابطه شب قدر و تعیین سرنوشت بندگان و کردار اختیاری آن ها روشن می‏شود. قدر یعنی پیوند و شکل گرفتن هر پدیده و هر حادثه با سلسله علل خود و در شب قدر این پیوند دقیقا اندازه‏گیری می‏گردد. اولاً، برای امام هر زمان این پیوند معلوم و تفسیر می‏شود؛ و ثانیا، رابطه این پدیده‏ها با علل خود روشن می‏گردد. خداوند متعال چنان مقدر کرده است که بین اشیا رابطه‏ای خاص برقرار باشد؛ مثلاً بین عزت و دفاع از کیان و ذلت و پذیرش ستم. هر کس از کیان خود دفاع کند، عزیز می‏شود و هرکس تسلیم زور و ستم شود، ذلیل می‏گردد. این تقدیر الاهی است. یا بین طول عمر و رعایت بهداشت و ترک بعضی گناهان مثل قطع صله رحم و دادن صدقه رابطه بر قرار کرده و فرموده است: هر کس طول عمر می‏خواهد باید در این قالب قرار گیرد. آن که این شرایط را مهیا کرد، طول عمر می‏یابد و آن که در این امور کوتاهی کرد، عمرش کوتاه می‏گردد. پس در افعال و کردار اختیاری بین عمل و نتیجه که همان تقدیر الاهی است، رابطه مستقیم وجود دارد. انسان تا زنده است، جاده‏ای دو طرفه در برابرش قرار دارد: یا با حسن اختیار کمیل بن زیاد نخعی، که صاحب سرّ امیر مؤمنان - سلام الله علیه - می‏گردد و یا با سوء اختیار حارث بن زیاد نخعی، قاتل فرزندان مسلم، می‏شود. دو برادر از یک پدر و مادر، یکی سعید و دیگری شقی. پس معنای صحیح تقدیر الاهی این است: آن که با حسن اختیار خود به جاده صواب رفت، کمیل می‏شود و آن که با سوء اختیار خود به بیراهه گناه و انحراف پا گذاشت، حارث می‏گردد. بین تقدیر الاهی و اختیار آدمی هیچ منافاتی وجود ندارد، زیرا در سلسله علل و شرایط به ثمر رسیدن کار و ایجاد حادثه، اراده آدمی یکی از علل و اسباب است و قدر جانشین اراده و اختیار آدمی نمی‏شود تا همچون عروسک خیمه شب بازی جلوه کند. در کردار اختیاری، بین کردار و تقدیر رابطه مستقیم از نوع رابطه شرایط و معدات با معلول وجود دارد و در افعال اختیاری ما، یکی از عوامل و اسباب و علل، فعل اختیاری انسان است.

دیدیم که جهان بر اساس نظم ریاضی برپا شده است و هر پدیده‏ای علت و سبب خاص دارد. تأثیر آتش گرما و سوختن است و تأثیر آب سرما و خاموش کردن. ما به دلیل این که در بند زندگانی مادی محصوریم، از گذشته و حال و آینده بی خبریم و جریان حوادث و پدیده‏ها برایمان نامعلوم است و گرنه تقدیر الاهی بی حساب و کتاب نیست و بر اساس نظمی خاص قرار دارد. آن که با حسن اختیار خود کردار نیک انجام دهد یا مخلصانه دعایی بخواند، نتیجه آن را در این جهان می‏بیند و آن که بر اثر سوء اختیار گناهی مرتکب شود، نتیجه تلخ آن را می‏چشد.

پس این که فرموده‏اند در شب قدر مقدرات بندگان اعم از مرگ و زندگی و ولادت و زیارت و... تقدیر می‏شود، همگی با حفظ علل و شرایط و عدم موانع است که اختیار یکی از علل و شرایط آن به شمار می‏آید. به این دلیل است که سفارش شده آن شب مخصوص را به شب زنده داری و عبادت و دعا سپری کنید، تا این عمل در آن شب خاص که از هزار شب برتر است، شرایط نزول فیض الاهی را فراهم آورد. چنین نیست که اگر کسی در طول سال کاری انجام داد، این تقدیر را تغییر ندهد؛ زیرا تقدیر تغییرپذیر است و با توجه به مقدمات آن تغییر می‏کند.

نکته آخر این که خداوند می‏داند هر چیز در زمان و مکان خاص به چه صورت و با توجه به کدام شرایط و علل تحقق می‏یابد و می‏داند که فلان انسان با اختیار خود، کاری خاص انجام می‏دهد. فعل اختیاری انسان با وصف اختیاری بودن متعلق علم ازلی خداوند است که در شب قدر و بلکه در تمام زمان‏ها به امام زمان - سلام الله علیه و عجل الله تعالی فرجه الشریف - منتقل می‏شود. این امر با اختیار منافات ندارد و حتی بر آن تأکید می‏ورزد؛ مثلاً معلم کاردان و مجرب به خوبی می‏داند کدام یک از دانش‏آموزانش به دلیل تلاش فردی و استعداد لازم با رتبه بالا قبول می‏شود و کدام یک به دلیل تلاش یا استعداد کم‏تر در حد متوسط نمره می‏آورد و کدام یک به دلیل تنبلی تجدید می‏شود. علم معلم به دلیل علم او به علت‏ها است و نفی کننده تلاش دانش‏آموزانش نیست. در شب قدر همه کردار اختیاری انسان با وصف اختیاری بودن مقدر و اندازه‏گیری و قالب بندی می‏شود. خدای عالم به علت‏ها، بر اساس نظم خود ساخته، اشیای این جهان را برنامه ریزی می‏کند و اختیار یکی از مبادی این جهان مادی است.16

2. معنای قدر و تقدیر چیست؟

قدر در لغت به معنای اندازه و اندازه‏گیری است.5 تقدیر نیز به معنای اندازه‏گیری و تعیین است.6 اما معنای اصطلاحی قدر عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن؛7 به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیز قدر نام دارد.8 یعنی در نظام آفرینش هر چیزی اندازه‏ای خاص دارد و هیچ چیز بی حساب و کتاب نیست. جهان حساب و کتاب دارد، بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده و گذشته و حال و آینده آن با هم ارتباط دارد. استاد مطهری در تعریف قدر می‏فرماید: "... قدر به معنای اندازه و تعیین است... حوادث جهان... از آن جهت که حدود و اندازه و موقعیت مکانی و زمانی آن‏ها تعیین شده است، مقدور به تقدیر الاهی است."9 پس در یک کلام قدر به معنای ویژگی‏های طبیعی و جسمانی چیزها است که شامل اندازه و حدود و طول و عرض و موقعیت‏های مکانی و زمانی آن‏ها می‏گردد و تمام موجودات مادی و طبیعی را در بر می‏گیرد. این معنا از روایات استفاده می‏شود؛ چنان که در روایتی از امام رضا ـ سلام الله علیه ـ پرسیده شد: معنای قدر چیست؟ فرمود: "تقدیر الشی‏ء طوله و عرضه؛ اندازه‏گیری هر چیز اعم از طول و عرض آن 10 در روایت دیگر، این امام بزرگوار در معنای قدر فرمود: "هندسة شی‏ء من طول و العرض و البقاء؛ اندازه هر چیز اعم از طول و عرض و بقا."11

بنابراین، معنای تقدیر الاهی این است که در جهان مادی آفریده‏ها از حیث هستی و آثار و و یژگی‏هایشان محدوده‏ای خاص دارند. این محدوده با اموری خاص مرتبط است؛ اموری که علت‏ها و شرایط آن‏ها هستند و به دلیل اختلاف علل و شرایط، هستی و آثار و ویژگی‏های موجودات مادی نیز متفاوت است. هر موجود مادی به وسیله قالب‏هایی از داخل و خارج اندازه‏گیری و قالب‏گیری می‏شود. این قالب حدود یعنی طول و عرض و شکل و رنگ و موقعیت مکانی و زمانی و سایر عوارض و ویژگی‏های مادی آن به شمار می‏آید. پس معنای تقدیر الاهی در موجودات مادی یعنی هدایت آن‏ها به سوی مسیر هستی شان که برای آن‏ها مقدر گردیده است و در آن قالب‏گیری شده‏اند.12

1. منظور از شب قدر چیست؟

شب قدر یکی از شب‏های دهه آخر ماه رمضان است. طبق روایات ما، یکی از شب‏های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیاد بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب قدر است.1 در این شب که شب نزول قرآن به شمار می‏آید، امور خیر و شر مردم و ولادت و مرگ و روزی و حج و طاعت و گناه و خلاصه هر حادثه‏ای که در طول سال واقع می‏شود، تقدیر می‏گردد.2 شب قدر همیشه و هر سال تکرار می‏شود. عبادت در آن شب فضیلت فراوان دارد و در نیکویی سرنوشت یک ساله بسیار مؤثر است.3 در این شب تمام حوادث سال آینده به امام هر زمان ارائه می‏شود و وی از سرنوشت خود و دیگران با خبر می‏گردد. امام باقر - سلام الله علیه - می‏فرماید: "انه ینزل فی لیلة القدر الی ولی الامر تفسیر الامور سنةً سنةً، یؤمر فی امر نفسه بکذا و کذا و فی امر الناس بکذا و کذا؛ در شب قدر به ولی امر(امام هر زمان) تفسیر کارها و حوادث نازل می‏شود و وی درباره خویش و دیگر مردمان مأمور به دستورهایی می‏شود."4

پس شب قدر شبی است که (1) قرآن در آن نازل شده است، (2) حوادث سال آینده در آن تقدیر می‏شود، (3) این حوادث بر امام زمان ـ روحی فداه ـ عرضه و آن حضرت مامور به کارهایی می‏گردد. بنابراین، می‏توان گفت شب قدر، شب تقدیر و شب اندازه‏گیری و شب تعیین حوادث جهان ماده است.

آیا شب قدر با اختیار سازگاری دارد؟

می‏گویند در شب قدر مقدرات بندگان اعم از خیر و شر و ولادت و مرگ و خلاصه هر چه تا شب قدر سال آینده با آن مواجه می‏شوند، تقدیر و معین می‏گردد. اگر چنین باشد، هر کس سرنوشتش تا سال آینده مشخص است. بنابراین، در دایره همین سرنوشت معین حرکت می‏کند و اختیاری از خود ندارد؛ زیرا با توجه به سرنوشتی که در شب قدر برایش رقم خورده، حرکت کرده است. بنابراین، زندگی جبر مطلق است؛ مخصوصا با عنایت به این که شب قدر هر سال تکرار می‏شود، انسان از ولادت تا مرگ در سرنوشتی از پیش تعیین شده حرکت می‏کند؛ اختیاری از خود ندارد و مانند عروسک خیمه شب بازی، اختیارش دست کسی است که او را به بازی گرفته است. آیا چنین نیست؟

برای پاسخ به پرسش دقیق شما اشاره به چند مسأله ضرورت دارد:

شهر البرکه (ماه برکت)

پیامبر گرامی (ص) در توصیف ماه رمضان چنین فرموده اند: شهر رمضان شهر الله عز و جل و هو شهر البرکه ماه رمضان ماه خدا و ماه برکت است. (16) صاحب مفردات می گوید:

برکت، ثبوت خیر و خوبی الهی در شئ است و مبارک آن چیزی است که در او خیر است.

ماه رمضان منشاء و مبداء و مرکز و محور خیر و برکت است و در روایات متعددی ماه مبارک نامیده شده است.

سلمان فارسی (رض) می گوید: پیامبر گرامی (ص) در آخرین روز ماه شعبان فرمودند: ای مردم! ماه رمضان، ماه مبارک شما را فرا گرفت.(17)

در جای دیگر فرموده اند: این ماه رمضان ماه مبارکی است، روزه در آن را خداوند واجب گردانید، درهای بهشت در این ماه باز و دستهای شیاطین بسته است. (18)

امام صادق (ع) می فرماید: هنگامی که ماه رمضان می رسید پیامبر گرامی (ص) می فرمودند: بار خدایا در ماه رمضان برای ما برکت بده و ما را به روزه و نماز آن یاری نما و کارهای ما را در این ماه قبول فرما.

حارث نضری می گوید: امام صادق (ع) در آخر ماه شعبان فرمودند: ماه مبارکی که قرآن در آن نازل شده فرا رسید. (19)

ابی محمد هارون بن موسی تلعکبری نقل می کند امام صادق (ع) فرمودند: با فرا رسیدن ماه رمضان بگو بار خدایا ماه مبارک رمضان ماه نزول قرآن فرا رسید از تو می خواهم که مرا در این ماه بیامرزی و به من رحم کنی و من را از آتش جهنم نجات بدهی .(20)

خداوند ما را از بهره مندان این ماه پر خیر و فضیلت قرار دهد. آمین

شهر الطهور (ماه طهارت و پاکیزگی)

امام چهارم حضرت علی بن الحسین (ع) در صحیفه سجادیه در دعای خویش هنگام رسیدن ماه رمضان، این ماه را شهر الطهور نامیده اند، راغب اصفهانی در توضیح این کلمه در مفردات می نویسد: طهارت دو قسم است طهارت جسم و طهارت روح و کلمه طهور بر وزن فعول در لغت یا مصدر است همچون وضوء و وقود و یا اسم است: اما غیر مصدر همچون فطور که اسم است برای آنچه با آن افطار می شود و یا صفت است همچون رسول و طهور آنگونه که اصحاب شافعی گفته اند از نظر لفظ به معنای مطهر نیست زیرا فعول از افعل و فعل بنا نمی شود فقط از فعل بنا می شود ولی طاهر دو قسم است یکی آنکه طهارت از خودش تجاوز نمی کند. مثل طهارت لباس که طاهر غیر مطهر است و دیگری طهارتی است که طهارت از خودش تعدی می کند و خدای متعال به همین اساس آب را طهور نامیده است که پاک و پاک کننده است.

ماه رمضان ماه پاک شدن و ماه پاکیزگی است. به تعبیری هم خود ماه پاک است و هم طهارت از آن به انسانها سرایت می کند و آنها را پاک می کند. در این ماه فصل نوینی از طهارت به روی انسان گشوده می شود.

امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع) می فرماید: هنگامی که هلال ماه رمضان را دیدی بگو: اللهم انی اسئلک خیر هذا الشهر و طهوره. بار خدایا خیر و خوبی این ماه و پاکی آن را از تو درخواست می کنم. (15)

امام سجاد در صحیفه، در دعای وداع با این ماه می فرماید: درود بر تو برای آنکه با برکات و نیکیها بر ما وارد شدی و پلیدی گناهان را از ما شستی.

شهر الانابه (ماه بازگشت به سوی خدا)

پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله ص در توصیف ماه رمضان می فرماید: هو شهر الانابه ماه رمضان ماه انابه است. (13)

امام علی بن الحسین زین العابدین (ع) نیز چنین فرموده اند: هذا شهر الانابه این ماه، ماه انابه است.(14)

راغب اصفهانی در مفردات خود در توضیح این کلمه می نویسد: النوب رجوع الشی مره بعد اخری و الانابه الی الله تعالی الرجوع الیه بالتوبه و اخلاص العمل. توبه بازگشتن به سوی چیزی است مرتبه ای بعد از مرتبه دیگر و انابه به سوی خداوند بازگشتن به سوی اوست با توبه و اخلاص عمل.

امام خمینی (ره) در ارتباط با تفاوت توبه وانابه در چهل حدیث این گونه نوشته اند: حقیقت توبه رجوع از احکام و تبعات طبیعت است به سوی احکام روحانیت و فطرت. چنانکه حقیقت انابه رجوع از فطرت و روحانیت است به سوی خداوند و سفر کردن و مهاجرت نمودن از بیت نفس است به سوی سر منزل مقصود. پس منزل توبه مقدم بر منزل انابه است.

امام سجاد (ع) در دعای هر روز ماه رمضان از خدای متعال چنین می خواسته اند: اللهم ارزقنی فیه الانابه بار خدایا در این ماه انابه را نصیب و روزی من بگردان.