1- ویژگى عبادات در اسلام:

در شریعت اسلامى، عبادتها از چند ویژه گى برخوردارند که از این جهت با دیگر ادیان و مکتبها تفاوت پیدا مى کنند، از جمله آنها
الف - تنوع عبادات، باین معنا که هر عبادتى به یک نوع خاصى انجام مى گیرد.
ب - عبادات شامل تمام زمانها و حالاتى است که بر انسان مى گذرد.
ج - عبادات بگونه اى هستند که تمام اوقات انسان را، مد نظر دارند.
د - یکى دیگر از ویژه گیهاى عبادات در اسلام این است که در کیفیت و تفضیل شان متوقف بر بیان شارع مقدس هستند، باین معنى که کسى حق ندارد طبق خواسته خودش در آنها تصرف، و کم و زیاد کند زیرا تشریع خداوند بر اساس حکمت و مصلحتهایى است که فقط خودش به آنها آگاه است.
بنابراین هر زیادى و نقص و تغییر در کیفیت آنها و هر تصرف دیگرى در عبادات، منجر به از بین بردن آن مصلحتها مى شود.
با توجه به این مطالب تمام عبادات چه واجب و چه مستحب و... متوفق بر بیان شارع مقدس هستند.
یکى از کارهایى مستحب در شبهاى ماه مبارک رمضان نوافل آن است که تاکید فراوانى بر انجام دادن آنها در کتاب و سنت شده است.
اما هنگامیکه به کتاب و سنت رجوع مى کنیم هیچ اثرى در آنها از نماز تراویح نمى یابیم.
و مؤید این سخن این استکه اگر در قرآن و سنت آیه یا روایت محکمى یافت مى شد هر آینه فقهاى مذاهب اربعه براى اثبات و مشروعیت نماز تراویح به آن استدلال مى کردند.
و حال آنکه هیچ یک از فقهاى مذاهب اربعه، بر مشروعیت نماز تراویح ستدلال قرآنى و یا روایتى محکم ندارند و تنها چیزى که موجود است تاکید بر شب زنده دارى و اقامه نمازهاى مستحبى در شبهاى ماه مبارک رمضان آنهم بصورت فراداى و نه جماعت مى باشد.
زیرا جماعت فقط در نمازهاى واجب مانند نمازهاى یومیه، طواف، آیات و میت جایز است.
و مشاهده بر این کلام این استکه پیامبر اکرم (ص) در شبهاى ماه مبارک رمضان نماز مستحبى بصورت فرادى بجاى مى آورد و مردم هم مانند آنحضرت مستحبات را به تنهایى انجام مى دادند و دوران خلافت ابوبکر و اوائل خلافت عمربن خطاب انجام نمازهاى مستحبى به همین صورت بود.

بسم الرحمن الرحیم

سید محمد رضا آل ایوب

مقدمه

در طول تاریخ، مکتب اهل بیت (علیه السلام) و پیروانش، مورد هجوم و ستم ظالمان و کوردلان بوده است.
و دشمنان براى تضعیف آن، از هیچ اقدامى دریغ نمى کنند و با استفاده از تهمتهایى نسبت به شیعه، همانند تحریف قرآن، ازدواج موقت، توسل، رجعت، شفاعت، و... کارهایشان را توجیه مى کنند و کار را به جایى مى رسانند که، شیعه را متهم به شرک مى نمایند. ولى از آنجا که فرهنگ غنى اهل بیت (ع) فرهنگى نیست که با این تهمها کوچک ترین خللى ببیند تا کنون بحمدالله، توانسته است با تمام این تهمتها و افتراها مقابله کند و آنها را به نحو احسن با شکست مواجه سازد، و آنها بفهماند که روح شرک و بدعت در زندگى آنها آگاهانه و یا غیر آگاهانه ریشه دوانیده که یکى از آن موارد نماز تراویح است که آن را در 7 بخش خلاصه بیان مى کنیم که این مورد از جمله موارد تهاجمى بر علیه دشمنان اهل بیت (علیه السلام) است که مى توان آنرا بعنوان یک پاسخ محکم به آنان، تلقى نمود.

آیا می توان نماز را به فارسی خواند؟

فقیه وارسته و دانشمند مهذّب آیت الله حاج آقا رحیم ارباب یکی از این شخصیت هایی است که در سال 1297 ق. در «چرمهین» از توابع لنجان[1] دیده به جهان گشود. در کودکی همراه پدرش به اصفهان رفت و پس از آموزش مقدمات ادبی و بخشی از سطح، در محضر استادانی چون حاج میرزا بدیع (متوفای 1318 ق.) و علامه آقا سیدمحمدباقر درچه ای (متوفای 1342 ق.) به تکمیل اصول و فقه پرداخت. سپس از محضر آیت الله سیدابوالقاسم دهکردی (متوفای 1353 ق.) و آیت الله حاج آقا منیر احمدآبادی (متوفای 1342 ق.) بهره برد و در خدمت دو فیلسوف بزرگ آخوند ملامحمد کاشی و حکیم جهانگیر خان قشقایی فلسفه، هیأت و ریاضیات آموخت.

آیت الله ارباب پس از یک قرن تحصیل و تدریس اقامه نماز جمعه و جماعت و حضور در صحنه های علمی، اجتماعی، فرهنگی و تربیتی در سال 1396 ق. خاکمان را بدرود گفت. آقای دکتر محمدجواد شریعت که با جمعی از دانشجویان با مرحوم حاج آقا رحیم ارباب اصفهانی دیدار کرده است، خاطرة آن ملاقات را چنین باز می گوید:

سال یکهزار و سیصد و سی دو شمسی بود، من و عده ای از جوانان پرشور آن روزگار، پس از تبادل نظر و بحث و مشاجره، به این نتیجه رسیده بودیم که چه دلیلی دارد نماز را به عربی بخوانیم؟ چرا نماز را به زبان فارسی نخوانیم؟ عاقبت تصمیم گرفتیم نماز را به فارسی بخوانیم و همین کار را هم کردیم. والدین کم کم از این موضوع آگاهی یافتند و به فکر چاره افتادند. آن ها، پس از تبادل نظر با یکدیگر، تصمیم گرفتند با نصیحت ما را از این کار باز دارند و اگر مؤثر نبود، راهی دیگر برگزینند. چون پند دادن آن ها مؤثر نیفتاد؛ ما را نزد یکی از روحانیون آن زمان بردند.

آن روحانی وقتی فهمید ما به زبان فارسی نماز می خوانیم، به شیوه ای اهانت آمیز نجس و کافرمان خواند. این عمل او ما را در کارمان راسخ تر و مصرتر ساخت. عاقبت یکی از پدران، والدین دیگر افراد را به این فکر انداخت که ما را به محضر حضرت آیت الله حاج آقا رحیم ارباب ببرند و این فکر مورد تأیید قرار گرفت. آن ها نزد حضرت ارباب شتافتند و موضوع را با وی در میان نهادند. او دستور داد در وقتی معیّن ما را خدمتش رهنمون شوند. در روز موعود ما را که تقریباً پانزده نفر بودیم، به محضر مبارک ایشان بردند. در همان لحظة اول، چهرة نورانی و خندان وی ما را مجذوب ساخت؛ آن بزرگمرد را غیر از دیگران یافتیم و دانستیم که با شخصیتی استثنایی رو به رو هستیم. آقا در آغاز دستور پذیرایی از همة ما را صادر فرمود.

سپس به والدین ما فرمود: شما که به فارسی نماز نمی خوانید، فعلاً تشریف ببرید و ما را با فرزندانتان تنها بگذارید. وقتی آن ها رفتند، به ما فرمود: بهتر است شما یکی یکی خودتان را معرفی کنید و بگویید در چه سطح تحصیلی و چه رشته ای درس می خوانید. آنگاه، به تناسب رشته و کلاس ما، پرسش های علمی مطرح کرد و از درس هایی مانند جبر و مثلثات و فیزیک و شیمی و علوم طبیعی مسائلی را پرسید که پاسخ اغلب آن ها از توان ما بیرون بود. هر کس از عهدة پاسخ بر نمی آمد، با اظهار لطف وی و پاسخ درست پرسش رو به رو می شد. پس از آن که همة ما را خلع سلاح کرد، فرمود: والدین شما نگران شده اند که شما نمازتان را به فارسی می خوانید، آن ها نمی دانند من کسانی را می شناسم که ـ نعوذ بالله ـ اصلاً نماز نمی خوانند. شما جوانان پاک اعتقادی هستید که هم اهل دین هستید و هم اهل همت. من در جوانی می خواستم مثل شما نماز را به فارسی بخوانم؛ ولی مشکلاتی پیش آمد که نتوانستم.

اکنون شما به خواستة دورانی جوانی ام جامة عمل پوشانیده اید، آفرین به همت شما. در آن روزگار، نخستین مشکل من ترجمة صحیح سورة حمد بود که لابد شما آن را حل کرده اید. اکنون یکی از شما که از دیگران مسلط تر است، بگوید بسم الله الرحمن الرحیم را چگونه ترجمه کرده است. یکی از ما به عادت دانش آموزان دستش را بالا گرفت و برای پاسخ دادن داوطلب شد. آقا با لبخند فرمود: خوب شد طرف مباحثه ما یک نفر است؛ زیرا من از عهدة پانزده جوان نیرومند بر نمی آمدم. بعد به آن جوان فرمود: خوب بفرمایید بسم الله را چگونه ترجمه کردید؟ آن جوان گفت: طبق عادت جاری به نام خداوند بخشندة مهربان، حضرت ارباب لبخند زد و فرمود: گمان نکنم ترجمة درست بسم الله چنین باشد، در مورد «بسم» ترجمة «به نام» عیبی ندارد.

اما «الله» قابل ترجمه نیست؛ زیرا اسم علم (خاص) خدا است و اسم خاص را نمی توان ترجمه کرد؛ مثلاً اگر اسم کسی «حسن» باشد، نمی توان به آن گفت «زیبا». ترجمة «حسن» زیبا است؛ امّا اگر به آقای حسن بگوییم آقای زیبا، خوشش نمی آید. کلمة الله اسم خاصی است که مسلمانان بر ذات خداوند متعال اطلاق می کنند، نمی توان «الله» را ترجمه کرد، باید همان را به کار برد. خوب «رحمن» را چگونه ترجمه کرده اید؟ رفیق ما پاسخ داد: بخشنده. حضرت ارباب فرمود: این ترجمه بد نیست، ولی کامل نیست؛ زیرا «رحمن» یکی از صفات خدا است که شمول رحمت و بخشندگی او را می رساند و این شمول در کلمة بخشنده نیست؛ «رحمن» یعنی خدایی که در این دنیا هم بر مؤمن و هم بر کافر رحم می کند و همه را در کنف لطف و بخشندگی خود قرار می دهد و نعمت رزق و سلامت جسم و مانند آن عطا می فرماید. در هر حال، ترجمة بخشنده برای «رحمن» در حد کمال ترجمه نیست.

خوب رحیم را چطور ترجمه کرده اید؟ رفیق ما جواب داد: «مهربان». حضرت آیت الله ارباب فرمود: اگر مقصودتان از رحیم من بودم ـ چون نام وی رحیم بود ـ بدم نمی آمد «مهربان» ترجمه کنید؛ اما چون رحیم کلمه ای قرآنی و نام پروردگار است، باید درست معنا شود. اگر آن را «بخشاینده» ترجمه کرده بودید، راهی به دهی می برد؛ زیرا رحیم یعنی خدایی که در آن دنیا گناهان مؤمنان را عفو می کند. پس آنچه در ترجمة «بسم الله» آورده اید، بد نیست؛ ولی کامل نیست و اشتباهاتی دارد. من هم در دوران جوانی چنین قصدی داشتم؛ اما به همین مشکلات برخوردم و از خواندن نماز فارسی منصرف شدم. تازه این فقط آیة اول سورة حمد بود، اگر به دیگر آیات بپردازیم، موضوع خیلی پیچیده تر می شود. اما من معتقدم شما اگر باز هم بر این امر اصرار دارید، دست از نماز خواندن به فارسی برندارید؛ زیرا خواندنش از نخواندن نماز به طور کلی بهتر است.

در این جا، همگی شرمنده و منفعل و شکست خورده از وی عذرخواهی کردیم و قول دادیم، ضمن خواندن نماز به عربی، نمازهای گذشته را اعاده کنیم. ایشان فرمود: من نگفتم به عربی نماز بخوانید، هر طور دلتان می خواهد بخوانید. من فقط مشکلات این کار را برای شما شرح دادم. ما همه عاجزانه از وی طلب بخشایش و از کار خود اظهار پشیمانی کردیم. حضرت آیت الله ارباب، با تعارف میوه و شیرینی، مجلس را به پایان برد. ما همگی دست مبارکش را بوسیدیم و در حالی که ما را بدرقه می کرد، خداحافظی کردیم.

بعد نمازها را اعاده کردیم و از کار جاهلانة خود دست برداشتیم. بنده از آن به بعد گاه به حضور آن جناب می رسیدم و از خرمن علم و فضیلت وی خوشه ها بر می چیدم. وقتی در دورة دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران به تحصیل مشغول بودم، گاه، نامه ها و پیغام های استاد فقید مرحوم بدیع الزمان فروزانفر را برای وی می بردم و پاسخ های کتبی و شفاهی حضرت آیت الله را به آن استاد فقید می رساندم. و این افتخاری برای بنده بود. گاه ورقه های استفتایی که به محضر آن حضرت رسیده بود، روی هم انباشته می شد. آن جناب دستور می داد آن ها را بخوانم و پاسخ را طبق نظر وی بنویسم. پس از خواندن پاسخ اگر اشتباهی نداشت، آن را مهر می کرد. در این مرحله با بزرگواری های بسیار آن حضرت رو به رو بودم که اکنون مجال بیان آن ها نیست. خدایش بیامرزد و در دریای رحمت خویش غرقه سازد؛ «انّه کریمٌ رحیم.»[2]

59 نماز و جهاد

دستورات اسلام از یکدیگر جدا نیست ولذا قرآن مى فرماید: «لاتصلّ على احد منهم مات ابداً ولا تقم على قبره» (58) به جنازه فراریان از جبهه نماز نخوانید:

فراموش نمى کنم در ایّام دفاع مقدّس، جوانى وصیّت کرد که اگر من شهید شدم مرا دفن نکنید مگر آن دو دسته اى که با هم قهرند، آشتى کنند و این جوان از خون مقدّس خودش به نفع اصلاح ذات البین استفاده کرد، در حالى که مى توانست بگوید اگر شهید شدم راضى نیستم فلان شخص یا گروه به تشییع جنازه من بیاید و بدینوسیله آتش فتنه را بیشتر و کینه ها را عمیق تر نماید.

58 نماز همراه با آگاهى

قرآن درباره تسبیح ونماز ساکنان آسمان ها وپرندگان مى فرماید:

«کل قد علم صلواته و تسبیحه» (55) نماز آنها آگاهانه است.

ولى در جاى دیگر خطاب به انسان ها مى فرماید:

«لاتقربوا الصلوة و انتم سُکارى حتّى تعلموا ما تقولون» (56) در حال مستى نماز نخوانید تا بدانید چه مى گوئید.

به همین دلیل در روایات آمده است:

عبادت عالم از عابد بهتر است.

در اسلام به تجّار سفارش شده: «الفقه ثم المَتجَر» (57) اوّل مسائل حلال و حرام را فرا گیرید بعد به سراغ تجارت بروید. در آموزش نماز هم باید سعى کنیم اسرار نماز را به نسل نو تعلیم دهیم تا آگاهانه براى نماز قیام کنند.

57 نماز و الگوپذیرى

در نماز با گفتن «صراط الذین انعمت علیهم» از خداوند مى خواهیم که الگوى ما را کسانى قرار بده که مورد لطف تو هستند، تو را شناختند و به تو عشق ورزیدند، در راه تو گام برداشته و استقامت کردند و از تو جدا نشدند.

بر اساس آیه 69 سوره نساء کسانى که خداوند به آنها نعمت داده، عبارتند از: انبیا و شهدا و صدیّقین و صالحان.

آرى نعمت واقعى همان ایمان و ارتباط با خداوند و گام در راه رضاى او برداشتن و در راه او فدا شدن است. نعمت هاى مادّى نصیب حیوانات هم مى شود «متاعاً لکم ولانعامکم» (54) مقام معنوى است که به انسان ارزش مى دهد.

56 نماز و روح بزرگ

انسان در نماز خداوندى را حمد و سپاس مى کند که خالق تمام هستى است. سرچشمه تمام رحمت ها و برکات است. مالک روز قیامت است.

کسى که حمد و ثناى خود را نثار این وجود مقدّس با این خصوصیات مى کند هرگز حاضر نیست براى هر چیز پست و جزئى و در برابر هر قدرت ناچیزى ستایش کند.

زبانى که ثناگوى خالق هستى شد، دیگر تن به ثناگویى هر نالایقى نمى دهد. فراموش نکنیم که امام حسین علیه السلام فرمود: کسى که وصل به پیامبر صلى الله علیه وآله باشد و از دامن زهراعلیها السلام برخاسته باشد، بیعت یزید را نخواهد پذیرفت.

آرى ... ستایش او نه دیگران،

ثناى او نه طاغوت ها،

ثناى او براى ربّ العالمین بودنش،

الرّحمن الرّحیم بودنش،

مالک یوم الّدین بودنش،

دیگران چه و که هستند و چه قدرتى دارند که من ثناگوى آنها باشم؟ به خصوص که مسلمان مى داند اگر ظالمى ستایش شود عرش خداوند به لرزه در مى آید.

بنابراین ثناى او، آنچنان روح بزرگى به ما مى دهد که دیگر حاضر به ثناى دیگران نمى شویم و این روح بزرگ را از نماز و حمد مى توان تحصیل کرد.

حیف که ما با توجّه نماز نخواندیم و مزه نماز را نچشیدیم.

55 نماز و توکّل

در نماز بارها آیه مبارکه «بسم اللَّه الرحمن الرحیم» را بر زبان جارى و به خود تلقین مى کنیم.

حرف «باء» در بسم اللَّه رمز استمداد و توکّل است،

با یاد او شروع کردن نشانه آن است که تنها از قدرت او کمک بگیریم و به او توکّل کنیم.

یاد او نشانه مهر او و عشق به اوست.

54 عواقب اعراض از یاد خدا و نماز

نماز ذکر خداست وکسى که از ذکر خداوند اعراض کند زندگى نکبت بارى دارد: «مَن اعرض عن ذکرى فانّ له معیشة ضنکا» (53)

ممکن است بگوئید بسیارى اهل نماز نیستند ولى زندگى خوبى دارند، ولى باید به درون آنها سرى زد تا ببینیم آیا صفا وآرامش لازم را دارند یا نه؟ در مشکلاتى که براى آنها پیش مى آید چقدر دستپاچه مى شوند و خودشان را مى بازند؟ باقى انسان ها را با چه دیدى مى نگرند؟ تقوى و عدالت چه جایگاهى نزدشان دارد؟ روحشان به چه چیز وابسته است؟ به آینده خود چقدر اطمینان دارند؟ اضطراب وهیجان هاى روانى، تزلزل خانوادگى، ضعف اعصاب، بدگمانى، احساس غربت و تنهایى از درون، فساد و فحشا، آمار جنایت، فرار فرزندان از خانه، بالا بودن آمار طلاق، خودباختگى، ترس و... در جامعه بى نماز بیشتر است یا با نماز؟

آموزش نماز مسئولیّت والدین است

تعلیم نماز در روایات از وظایف مهمّ والدین است. والدین باید فرزندان خود را از سه سالگى با بیان کلماتى از قبیل «لااله الا اللَّه» آشنا کنند و کم کم او را آماده نماز نمایند.

خداوند به پیامبر مى فرماید: «وامر اهلک بالصلوة و اصطبر علیها» (50) به اهل خود فرمان نماز بده وپشتکار داشته باش.

قرآن در ستایش حضرت ابراهیم مى فرماید: «و کان یأمر اهله بالصلوة» (51) او اهل خود را به نماز فرمان مى داد.

لقمان هم به فرزندش سفارش نماز مى کرد: «یابنّى اقم الصلوة» (52)

آداب کامل مصلی

آداب کامل مصلی

در راستای اقامه نماز و شرائط آن از حضرت ثامن‌الحجج (علیه‌السلام) می‌فرماید:

وقتی اراده نماز کردی پس با بی‌رغبتی و کسلی، خواب آلودگی، عجله و شتاب و بازی و اشتغال به چیزی مشغول نماز نشو، ( یعنی قبلاً حال پیدا کن، و حالت نمازگزارن واقعی را به خود بگیر، سپس آماده نماز شو). و نمازی به جا آور که سکون و حضور قلب و آرامش و تأنی در او باشد.

بر تو باد در نماز به خضوع و خشوع و اینکه در پیشگاه خداوند چنان خاشع و خاضع باشی که خشیت و خوف از سیمای تو ظاهر گردد، و بوسیله طمأنینه خوف و رجا در تو ظهور پیدا کنداز کثرت ترس و ورعی که بر قلبت عارض شده‌است. پس در این حالت مقابل پروردگارت چون بنده فراری گناهکار، که در مقابل مولایش قرارگرفته، بایست، و قدمهایت را، منظم کن، و خود را برای اطاعت از مولایت مستعدّ و مهیا ساز، و به چپ و راست، توجه مکن. و خدا را مثل اینکه تو را می‌بیند به حساب آور، (که آدمی در مقابل مولای خویش حیا می‌‌‌کند به غیر او توجه نماید، و عمل خلاف میل او انجام دهد)؛ زیرا اگر تو خدا را نمی‌بینی همانا او تو را می‌بیند.

در نماز با اعضا و جوارحت و جامه‌ات بازی مکن و نیز چشمت را به موضع سجده بیفکن و در هنگام نماز از خودت جزع و هلع و ترس (حاکی از ترس از خدا و عذاب الهی باشد) ظاهر کن، و با این حالات مخصوص نشان بده که تو راغب الی الله هستی، و به خدا عشق می‌ورزی. در حال قیام گاهی به این پا و گاهی آن پا تکیه نکن. و چون کسی که می‌خواهد با نماز وداع کند، نماز بگزار طوری که دیگر موفق به ادای آن نمی‌گردی (نماز که موجب فلاح و رستگاری و نجات در دنیا و آخرت است)

وقتی که به نماز ایستادی، با تمام توجه قلبی و با همه وجودت به خداوند روی آور تا که خدا نیز به تو روی آورد. و هر گاه خواستی برای نماز وضو بگیری وضویی کامل بساز. و هر گاه خواستی سجده کنی پیشانی‌ات را بر خاک بگذار هرگاه به نمازت روی آوردی و با حضور کامل قلبی به نماز ایستاده‌ای و آداب و شرائط نماز را حفظ کردی وبا تمام وجودت به سوی او رفتی او نیز با تمام رحمت و مغفرت و عنایتش به تو روی خواهد آورد و هرگاه از خدا روی گردان شوی خداوند نیز از تو روی گردان شود از خداوند بزرگ توفیق طلب می‌کنیم که مراقب اقامه نمازهای خویش باشد تا نماز ما با دستور العمل امام رضا (علیه‌السلام) مطابقت نماید.

شرط قبولی نماز

کسب شرائط صحت نماز و قبولی آن بدست خود نماز گزار است در عبارت کوتاهی مولی متقیان می فرماید

ای کمیل، نگاه کن ببین که در چه چیز نماز می گزاری، و بر روی چه چیزی به نماز ایستادی. اگر آنچه را از آن بری نمازت استفاده می کنی حلال و مباح نباشد، پس نمازت قبول نیست. چقدر اشتباه می کنند بعضی از مردم که اهل نمازند و مرتب این فریضه مهم را بپا می دارند اما حقوق مردم را رعایت نمی کنند و رضایت صاحب مالی که از آن در نمازش استفاده می کنند جلب نمی نمایند، به آب و غذا و مکان و لباس و فرش و همه آنچه که دخالت در صحت نماز دارد توجه ندارد و اهمیت نمی دهند .در این صورت چه امیدی به صحت نماز است تا برسیم به قبولی آن کسی که ثروت و اموالش را تزکیه نمی نماید و کسی که دقت در حلال و حرام نمی کند . چگونه می تواند امیدوار باشد که نمازش مقبول یا صحیح باشد

تولی تبری شرط قبولی نماز

در زیارت جامعه می خوانیم که معصومی می فرمایند بوسیله ما وبا راهنمایی ما خداوند عبادت و پرستش و شناسایی می گردد

بنابراین حق این خانواده بر ما که رهین ارشادات و دلالتهی آنان به حق تعالی و همه امور حقه شریعت اسلام هستیم این است که تولی ومحبت آنان و تبری از دشمنانشان شعار زندگی ومایه مباهات ما باشد. همچنان که ولایت اهل بیت (علیها السلام) و تبری از دشمنانشان جزو شرائط قبولی نماز مقرر گردیده است ابوحازم می گوید شخصی از امام زین العابدین (علیه السلام) پرسید : سبب قبولی نماز چیست ؟حضرت در جواب فرمود : ولایت ما و براءت از دشمنان ما سبب قبولی نماز است آن شخص فرمود :حجتی رابری احدی باقی نگذاشتی. سپس برخاست و فرمود خداوند میداند در چه جایی رسالتش را مستقر فرماید آنگاه ناپدید گردید بنابرین تولی و تبری در قبولی عبادات ما اعم از واجبات و مستحبات دخالت مستقیم دارد و بدون محبت و ولایت خاندان عصمت عبادت ما قبول نیست.

نماز و حق الناس

تا مظلمه ای برگردن مصلی باشد مشمول لعن خداست

از جمله آداب نماز این است که حقی و مظلمه ای از کسی بر گردن نماز گزار نباشد نماز گزاری که مغضوب ومدیون خلق الله است باید مظالم عباد را از خود بکلی دفع کند تا مشمول مراحم حضرت حق در نماز وعبادتش شود

رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) می فرماید

خداوند به من وحی کرد وفرمود ای برادر پیامبران مرسل من ای برادر پیامبران اندارگر من بترسان قومت را از اینکه در مسجدی از مساجد من داخل شوند وحال آنکه از بندگان من در نزد آنان مظلمه ای وحقوقی ضایع شده ای باشد چون من او را لعنت می نمایم و از رحمت خود به دور می دارم مادامی که مقابل من به نماز ایستاده و آن حقوق را رد نکرده باشد و آن مظلمه را از گردن خود رد نکرده باشد

و اگر آن مظلمه را بپردازد و حق و حقوق مردم را بدهد آن قدر به من نزدیک می شود.

که من گوش او می شوم که با آن می شنود، وچشم او می شوم که با آن می ببیند، واز دوستان و بندگان برگزیده من می شود و در جوار من با پیامبران وصدیقین وشهدا در بهشت قرار می گیرد.

فضائل نماز

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم)فرمود:خداوند نماز را نور چشم من قرار داده است

پیامبر به ابوذر فرمود:ای ابوذر خداوند روشنی چشم مرا نماز قرار داده . و نماز را چنان محبوب من ساخته که غذای لذیذ را برای گرسنه و آب گوارا را برای تشنه محبوب و عزیز قرار داده است ای ابوذر همانا گرسنه از غذا وتشنه از آب سیر می گردد ولی نماز هرگز سیر نمی گردم.ابوذر پرسید یا رسول الله کدام نماز افضل وبرتر است؟ حضرت فرمود :نمازی که قنوتش طولانی باشد.

نماز گرامی ترین اعمال بعد از معرفت خداوند

نماز سنبل عبادت است که از نظر معنوی و تربیتی تا آخرین لحظات زندگی آدمی به آن نیاز دارد و به وسیله آن ارتباط خویش را با مولی و پروردگار خویَش مستحکم سازد و بدون آن اساس و پایه دینش منهدم و نابود است معاویه بن وهب از امام صادق می پرسد :گرامی ترین چیزی که عامل تقرب حضرت احدیت باشد چیست ؟و محبوب ترین آن کدام است؟حضرت صادق (علیه السلام)فرمود:بعد از شناخت خداوند چیزی را برتر از نماز نمی بینم آیا نمی بینی که بنده صالح عیسی بن مریم فرمود :خداوند مرا به نماز توصیه نموده است.

مثل نماز در دین مثل ستون خیمه است

هر بنا و ساختمانی برپایه ها و ستونهای خود استوار است نماز هم به منزله ستون و پایه است که دین بر آن استوار است رسول گرامی اسلام می فرماید:

در حقیقت نماز شباهت به عمود و ستون خیمه دارد. آن هنگام که ستون ثابت و استوار باشد طنابها و میخها وچادر نیز سالم می ماند لیکن اگر ستون شکست و از حیز انتفاع افتاد بقیه وسائل خیمه اگر چه سالم نیز باشند بلا استفاده می مانند نماز در دین همین حکم را دارد که اگر تمامی اعمال نیک و شایسته صحیح و درست باشد لیکن نماز که ستون دین است یا نباشد ویا صحیح و با شرائط نباشد هرگز آن اعمال نیک ارزش و فایده ای ندارد

موضع نماز در دین

حضرت امیرالمومنین به فرزندانش امام حسن وامام حسین(علیه السلام) می فرمایند:

فرزندانم خدا را درباره در نظر بگیرید زیرا نماز بهترین عمل و ستون دین شماست .در جای دیگر نیز فرزندانش را به این بیان توصیه و تاکید به نماز می کند و می فرماید: ای عزیزان من: ای پیروان من: توصیه می نمایم شما را به نماز, نمازی که ستون دین و پایه اسلام است بنابراین از آن غافل نگردید.

اولین محاسبه پس از مرگ

نماز از اهمیت اساسی در دین اسلام برخوردار است و اولین چیزی است که بر مسلمان مکلف واجب می‌گردد و آخرین فریضه‌ای است که تا انتهای زندگی باقی است. و اولین چیزی که پس از مرگ از او پرسش و محاسبه می‌شود نماز است چون قبولی همه عبادات و اعمال نیک وابسته به قبولی نماز می‌باشد حضرت صادق (علیه السلام) می‌فرماید اولین چیزی که بنده به آن محاسبه می‌گردد نماز است، پس هر گاه نماز قبول شد و پذیرفته گشت سایر اعمال او نیز مقبول خواهد شد و اگر نماز رد شد، سایر اعمال او نیز مردود خواهد شد.

آخرین فریضه تا دم مرگ

پیامبر اکرم می‌فرمایند: همانا اولین فریضه‌ای که از طرف خداوند بر بندگانش واجب شد نماز بود و آخرین فریضه‌ای که تا دم مرگ از او ساقط نمی‌گردد و وجوبش همچنان باقی است نماز است و اولین چیزی که بنده به آن در روز قیامت محاسبه می‌گردد نماز است پس اگر کسی جواب داد بعد از آن ، کار بر او آسان می‌گردد و اگر جواب نداد، بعد از آن کار او سخت می‌شود.

60 نماز و نیاز

آنجا که کار و تلاش بیشتر است نیاز به نماز بیشتر است. انسان معمولاً در شب ها خواب است و فعّالیتى ندارد، از این رو از عشاء تا صبح نمازى واجب نیست ولى نیاز معنوى انسان در روز بیشتر است.

هوس ها، طاغوت ها، جلوه ها، حیله ها و تمام پرتگاه ها در روز جلوه دیگرى دارند و لذا اوّل روز و آخر روز باید نماز خوانده شود وبراى وسط روز سفارش ویژه آمده است:

«اقم الصلوة طرفى النهار» (59)

دو طرف روز (صبح و شب) نماز به پا دار.

«حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى» (60)

نسبت به تمام نمازها به خصوص نماز ظهر حفاظت کنید. و مثل منافقین گرمى هوا را بهانه ترک جماعت قرار ندهید.

و از آنجا که روزهاى جمعه و عید ایّام فراغت است و معمولاً فساد در ایّام فراغت بیشتر به سراغ انسان مى آید، سفارش به نماز جمعه و نماز عید شده است.

شاید بخاطر لطافت و ظرافت بیشترى که روح دختر دارد و غبار و فساد در روح هاى لطیف زودتر منعکس مى شود، نماز دختران از 9 سالگى شروع مى شود.

و هرگاه مشکل اضافه اى براى انسان پیش آمد سفارش به نماز بیشترى شده است. «واستعینوا بالصبر والصلوة»

60 نماز و نیاز

آنجا که کار و تلاش بیشتر است نیاز به نماز بیشتر است. انسان معمولاً در شب ها خواب است و فعّالیتى ندارد، از این رو از عشاء تا صبح نمازى واجب نیست ولى نیاز معنوى انسان در روز بیشتر است.

هوس ها، طاغوت ها، جلوه ها، حیله ها و تمام پرتگاه ها در روز جلوه دیگرى دارند و لذا اوّل روز و آخر روز باید نماز خوانده شود وبراى وسط روز سفارش ویژه آمده است:

«اقم الصلوة طرفى النهار» (59)

دو طرف روز (صبح و شب) نماز به پا دار.

«حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى» (60)

نسبت به تمام نمازها به خصوص نماز ظهر حفاظت کنید. و مثل منافقین گرمى هوا را بهانه ترک جماعت قرار ندهید.

و از آنجا که روزهاى جمعه و عید ایّام فراغت است و معمولاً فساد در ایّام فراغت بیشتر به سراغ انسان مى آید، سفارش به نماز جمعه و نماز عید شده است.

شاید بخاطر لطافت و ظرافت بیشترى که روح دختر دارد و غبار و فساد در روح هاى لطیف زودتر منعکس مى شود، نماز دختران از 9 سالگى شروع مى شود.

و هرگاه مشکل اضافه اى براى انسان پیش آمد سفارش به نماز بیشترى شده است. «واستعینوا بالصبر والصلوة»

59 نماز و جهاد

دستورات اسلام از یکدیگر جدا نیست ولذا قرآن مى فرماید: «لاتصلّ على احد منهم مات ابداً ولا تقم على قبره» (58) به جنازه فراریان از جبهه نماز نخوانید:

فراموش نمى کنم در ایّام دفاع مقدّس، جوانى وصیّت کرد که اگر من شهید شدم مرا دفن نکنید مگر آن دو دسته اى که با هم قهرند، آشتى کنند و این جوان از خون مقدّس خودش به نفع اصلاح ذات البین استفاده کرد، در حالى که مى توانست بگوید اگر شهید شدم راضى نیستم فلان شخص یا گروه به تشییع جنازه من بیاید و بدینوسیله آتش فتنه را بیشتر و کینه ها را عمیق تر نماید.

58 نماز همراه با آگاهى

قرآن درباره تسبیح ونماز ساکنان آسمان ها وپرندگان مى فرماید:

«کل قد علم صلواته و تسبیحه» (55) نماز آنها آگاهانه است.

ولى در جاى دیگر خطاب به انسان ها مى فرماید:

«لاتقربوا الصلوة و انتم سُکارى حتّى تعلموا ما تقولون» (56) در حال مستى نماز نخوانید تا بدانید چه مى گوئید.

به همین دلیل در روایات آمده است:

عبادت عالم از عابد بهتر است.

در اسلام به تجّار سفارش شده: «الفقه ثم المَتجَر» (57) اوّل مسائل حلال و حرام را فرا گیرید بعد به سراغ تجارت بروید. در آموزش نماز هم باید سعى کنیم اسرار نماز را به نسل نو تعلیم دهیم تا آگاهانه براى نماز قیام کنند.

57 نماز و الگوپذیرى

در نماز با گفتن «صراط الذین انعمت علیهم» از خداوند مى خواهیم که الگوى ما را کسانى قرار بده که مورد لطف تو هستند، تو را شناختند و به تو عشق ورزیدند، در راه تو گام برداشته و استقامت کردند و از تو جدا نشدند.

بر اساس آیه 69 سوره نساء کسانى که خداوند به آنها نعمت داده، عبارتند از: انبیا و شهدا و صدیّقین و صالحان.

آرى نعمت واقعى همان ایمان و ارتباط با خداوند و گام در راه رضاى او برداشتن و در راه او فدا شدن است. نعمت هاى مادّى نصیب حیوانات هم مى شود «متاعاً لکم ولانعامکم» (54) مقام معنوى است که به انسان ارزش مى دهد.